Hej! Przygotowujesz się do egzaminu z gospodarki ziem polskich w pierwszej połowie XIX wieku? Super! Ten przewodnik pomoże Ci usystematyzować wiedzę i poczuć się pewniej. Zaczynamy!
Sytuacja polityczna i jej wpływ na gospodarkę
Pamiętaj, że kontekst polityczny ma ogromne znaczenie! Rozbiory Polski z końca XVIII wieku podzieliły kraj między Rosję, Prusy i Austrię.
Każdy z zaborców prowadził inną politykę gospodarczą na zajętych terenach. Miało to ogromny wpływ na rozwój (a często i jego brak) różnych regionów.
Kongres Wiedeński (1815) ustalił nowy porządek w Europie. Powstało Królestwo Polskie (tzw. Kongresówka), związane unią personalną z Rosją. Jego sytuacja gospodarcza była specyficzna.
Struktura gospodarcza: dominacja rolnictwa
W pierwszej połowie XIX wieku gospodarka ziem polskich opierała się przede wszystkim na rolnictwie.
Większość ludności mieszkała na wsi i zajmowała się uprawą ziemi. Niestety, rolnictwo było zacofane. Używano przestarzałych narzędzi i metod uprawy.
System feudalny, choć osłabiony, wciąż wpływał na relacje społeczne i gospodarcze na wsi. Chłopi byli zależni od właścicieli ziemskich.
Pańszczyzna – przymusowa praca chłopów na rzecz pana – była powszechna, choć stopniowo ograniczana, zwłaszcza w zaborze pruskim i austriackim.
Rozwój przemysłu – powolny, ale widoczny
Rozwój przemysłu na ziemiach polskich był nierównomierny.
Najlepiej rozwijał się w Królestwie Polskim. Powstał tam Staropolski Okręg Przemysłowy (okolice Starachowic i Kielc), gdzie rozwijano górnictwo i hutnictwo.
Łódź zaczęła przekształcać się w ważny ośrodek przemysłu włókienniczego. Duży wpływ na to miał napływ specjalistów z zagranicy (głównie z Niemiec).
W innych zaborach rozwój przemysłu był wolniejszy, hamowany przez politykę zaborców i brak kapitału.
Handel i transport
Handel odgrywał ważną rolę, ale jego rozwój utrudniały bariery celne między zaborami.
Eksportowano głównie produkty rolne (zboże, drewno) i surowce (węgiel, rudy żelaza). Importowano wyroby przemysłowe.
Transport był słabo rozwinięty. Dominował transport lądowy (wozy konne), a drogi były w złym stanie.
Rozwój transportu wodnego (rzeki, kanały) był ograniczony.
Kwestia chłopska i reformy
Kwestia chłopska była jednym z najważniejszych problemów społecznych i gospodarczych.
Chłopi domagali się uwłaszczenia, czyli przekazania im ziemi na własność.
Reformy agrarne przeprowadzano stopniowo w różnych zaborach. Najwcześniej uwłaszczenie chłopów przeprowadzono w zaborze pruskim.
Uwłaszczenie w Królestwie Polskim nastąpiło dopiero w 1864 roku, po powstaniu styczniowym.
Polityka ekonomiczna zaborców
Każdy z zaborców prowadził własną politykę ekonomiczną na zajętych ziemiach polskich.
Prusy dążyły do integracji gospodarczej z resztą państwa. Wspierano rozwój rolnictwa i przemysłu, ale z korzyścią dla niemieckich osadników.
Austria prowadziła politykę fiskalną, dążąc do wyzysku ekonomicznego ziem polskich. Hamowano rozwój przemysłu.
Rosja traktowała Królestwo Polskie jako rynek zbytu dla swoich towarów i źródło surowców. Rozwój przemysłu był kontrolowany i ograniczany.
Podsumowanie najważniejszych punktów
Aby dobrze przygotować się do egzaminu, pamiętaj o:
- Rozbiorach Polski i ich wpływie na sytuację gospodarczą.
- Dominacji rolnictwa i zacofaniu technicznym.
- Powolnym, ale widocznym rozwoju przemysłu, zwłaszcza w Królestwie Polskim.
- Kwestii chłopskiej i reformach agarnych (uwłaszczeniu).
- Różnicach w polityce ekonomicznej zaborców.
Pamiętaj! Skup się na zrozumieniu przyczyn i skutków poszczególnych zjawisk. Powodzenia na egzaminie!
