Cześć! Przygotowujesz się do sprawdzianu z geografii, klasa 5, dział 2? Super! Omówimy sobie najważniejsze zagadnienia, żebyś był gotowy na 100%.
Położenie i ukształtowanie powierzchni Polski
Zacznijmy od podstaw. Położenie Polski to bardzo ważna sprawa. Musisz wiedzieć, gdzie Polska leży na mapie Europy. Polska znajduje się w Europie Środkowej. Wyobraź sobie, że Europa to ogromny dom, a Polska jest jednym z pokoi w środku tego domu. Nie jest ani na skraju, ani na początku, tylko właśnie pośrodku. Jest to korzystne położenie, ponieważ ułatwia komunikację z innymi krajami europejskimi. Możemy łatwo podróżować do Niemiec, Czech, Słowacji, Ukrainy, Białorusi, Litwy i Rosji.
Kolejna sprawa to współrzędne geograficzne. To takie adresy na mapie. Potrzebujesz znać szerokość i długość geograficzną. Szerokość geograficzna określa, jak daleko na północ lub południe od równika leży dany punkt. Równik to taka linia, która dzieli Ziemię na półkulę północną i południową. Szerokość geograficzną mierzymy w stopniach. Polska leży na półkuli północnej, więc jej szerokość geograficzna będzie wyrażona literką N (North). Długość geograficzna z kolei określa, jak daleko na wschód lub zachód od południka zerowego leży dany punkt. Południk zerowy przebiega przez Greenwich w Anglii. Długość geograficzna też mierzymy w stopniach. Polska leży na wschód od południka zerowego, więc jej długość geograficzna będzie wyrażona literką E (East).
Ukształtowanie powierzchni to, najprościej mówiąc, to, jak wygląda teren. Czy są góry, niziny, jeziora, morza? W Polsce mamy różnorodne ukształtowanie powierzchni. Mamy góry na południu, np. Tatry i Sudety. Są tam strome zbocza, doliny i szczyty. W środkowej Polsce rozciągają się niziny. To płaskie tereny, idealne do uprawy roślin. Na północy mamy pojezierza, czyli obszary z dużą ilością jezior, np. Pojezierze Mazurskie. No i oczywiście morze, czyli Morze Bałtyckie, które obmywa północne wybrzeże Polski. Pomyśl o Polsce jak o krajobrazie, w którym wszystko się ze sobą łączy i tworzy piękny obraz.
Główne krainy geograficzne Polski
Polska jest podzielona na różne krainy geograficzne. To obszary, które charakteryzują się podobnym ukształtowaniem powierzchni, klimatem i roślinnością. Warto znać najważniejsze z nich. Pobrzeża to obszary nad samym morzem. Charakteryzują się szerokimi plażami, wydmami i portami. Pojezierza, jak już wspominaliśmy, to tereny pełne jezior, idealne na wakacje i aktywności wodne. Niziny to rozległe, płaskie obszary, które zajmują dużą część Polski. Są bardzo ważne dla rolnictwa. Wyżyny to obszary położone wyżej niż niziny, ale niżej niż góry. Są tam wzgórza, doliny i lasy. No i wreszcie góry, które dzielimy na Karpaty (z Tatrami) i Sudety.
Karpaty to łańcuch górski, którego częścią są Tatry. Tatry to najwyższe góry w Polsce. Są bardzo popularne wśród turystów, którzy lubią wspinaczkę, narciarstwo i wędrówki po górach. Sudety to starsze i niższe góry niż Tatry. Są bardziej zalesione i łagodniejsze. Można tam znaleźć wiele ciekawych szlaków turystycznych i uzdrowisk.
Wody powierzchniowe w Polsce
Wody powierzchniowe to wszystkie rzeki, jeziora, stawy i kanały, które znajdują się na powierzchni Ziemi. W Polsce mamy wiele rzek i jezior. Najdłuższą rzeką Polski jest Wisła. Przepływa przez wiele miast, w tym przez Kraków i Warszawę. Drugą co do długości rzeką jest Odra. Płynie przez południowo-zachodnią Polskę i wpada do Bałtyku. Największym jeziorem w Polsce jest Śniardwy, znajdujące się na Mazurach. Jest to popularne miejsce do żeglowania i uprawiania sportów wodnych. Mamy też wiele mniejszych jezior, które są rozsiane po całej Polsce.
Dorzecze to obszar, z którego wszystkie wody spływają do jednej rzeki. Zlewisko to obszar, z którego wszystkie wody spływają do jednego morza lub oceanu. W Polsce mamy dwa główne zlewiska: zlewisko Morza Bałtyckiego i zlewisko Morza Czarnego. Większość rzek w Polsce, w tym Wisła i Odra, należy do zlewiska Morza Bałtyckiego. Niewielka część rzek w południowo-wschodniej Polsce należy do zlewiska Morza Czarnego. Wyobraź sobie, że dorzecze to jak sieć dróg, które prowadzą wodę do jednej głównej autostrady, czyli rzeki.
Klimat Polski
Klimat to charakterystyczny dla danego obszaru stan pogody, obserwowany przez długi czas. W Polsce panuje klimat umiarkowany. Oznacza to, że mamy cztery pory roku: wiosnę, lato, jesień i zimę. Średnia temperatura w Polsce waha się od kilku stopni poniżej zera w zimie do ponad 20 stopni Celsjusza latem. Opady atmosferyczne, czyli deszcz i śnieg, są rozłożone w miarę równomiernie przez cały rok. Najwięcej opadów występuje w górach. Wpływ na klimat Polski ma przede wszystkim bliskość Morza Bałtyckiego oraz położenie geograficzne. Morze łagodzi temperatury latem i zimą. Położenie w Europie Środkowej sprawia, że mamy wyraźne pory roku.
Pory roku w Polsce są bardzo wyraźne. Wiosna to czas, kiedy przyroda budzi się do życia. Rośliny zaczynają kwitnąć, drzewa wypuszczają liście, a temperatura powietrza rośnie. Lato to najcieplejsza pora roku. Dni są długie i słoneczne, a temperatura może sięgać nawet 30 stopni Celsjusza. Jesień to czas, kiedy liście na drzewach zmieniają kolor na żółty, pomarańczowy i czerwony. Temperatura powietrza spada, a dni stają się krótsze. Zima to najzimniejsza pora roku. Temperatura często spada poniżej zera, a na ziemi leży śnieg. Pory roku to jak cztery różne akty w spektaklu przyrody, każdy z nich wnosi coś unikalnego.
Ochrona przyrody w Polsce
Ochrona przyrody to działania mające na celu zachowanie różnorodności biologicznej, ochronę gatunków zagrożonych wyginięciem oraz zachowanie cennych obszarów przyrodniczych. W Polsce mamy wiele form ochrony przyrody. Parki narodowe to obszary o szczególnych walorach przyrodniczych, które są chronione przed działalnością człowieka. W Polsce mamy 23 parki narodowe, np. Tatrzański Park Narodowy, Białowieski Park Narodowy i Woliński Park Narodowy. Rezerwaty przyrody to mniejsze obszary, które chronią określone gatunki roślin lub zwierząt, albo cenne fragmenty przyrody. Pomniki przyrody to pojedyncze obiekty przyrodnicze, np. stare drzewa, skały lub jaskinie, które są objęte ochroną. Obszary Natura 2000 to obszary, które mają na celu ochronę siedlisk przyrodniczych i gatunków zagrożonych wyginięciem w całej Europie. Chrońmy naszą planetę dla przyszłych pokoleń!
To wszystko! Teraz jesteś gotowy do sprawdzianu. Powodzenia!
