Geografia Klasa 6

Witajcie! Zastanawialiście się kiedyś, dlaczego żyjemy tam, gdzie żyjemy? Dlaczego w jednym miejscu uprawia się pomidory, a w innym buduje fabryki? Odpowiedzi na te pytania (i wiele innych!) znajdziecie w geografii. Dziś zajmiemy się zagadnieniami, które zazwyczaj omawiane są w 6 klasie, ale wiedza ta przyda się każdemu, kto chce lepiej rozumieć świat.

Co to jest geografia?

Najprościej mówiąc, geografia to nauka o Ziemi. Ale nie chodzi tylko o same nazwy państw i stolic! Geografia bada, jak świat wygląda, jak jest zorganizowany i jak ludzie oddziałują na swoje otoczenie. To trochę jak układanka, w której każda część (góra, rzeka, miasto, państwo) ma swoje miejsce i wpływ na resztę.

Geografia dzieli się na kilka działów, m.in.:

• Geografia fizyczna: zajmuje się naturalnymi elementami świata, takimi jak klimat, ukształtowanie terenu (góry, doliny, jeziora), gleby, roślinność i zwierzęta.
• Geografia społeczno-ekonomiczna: bada, jak ludzie żyją, pracują, handlują i w jaki sposób organizują swoje życie na Ziemi. Zajmuje się m.in. osadnictwem, rolnictwem, przemysłem i usługami.

Orientacja w terenie

Podstawą geografii jest umiejętność orientacji w terenie. Co to znaczy? To nic innego jak umiejętność określania swojego położenia i kierunku, w którym chcemy się poruszać. Do tego celu używamy różnych narzędzi i metod.

Strony świata

Najważniejsze to oczywiście strony świata. Znamy cztery główne strony świata:

• Północ (N)
• Południe (S)
• Wschód (E)
• Zachód (W)

Oprócz nich istnieją strony pośrednie: północny wschód (NE), południowy wschód (SE), południowy zachód (SW) i północny zachód (NW).

Kompas i mapa

Do orientacji w terenie możemy wykorzystać kompas. Kompas wskazuje północ magnetyczną, która jest zbliżona do północy geograficznej. Ważne jest, aby pamiętać, że kompas może być zakłócony przez metalowe przedmioty, dlatego trzymaj go z dala od samochodów, telefonów i innych urządzeń.

Kolejnym niezbędnym narzędziem jest mapa. Mapa to przedstawienie powierzchni Ziemi (lub jej fragmentu) na płaszczyźnie, w pomniejszeniu. Na mapie znajdziemy różne symbole i znaki, które oznaczają różne obiekty, takie jak góry, rzeki, miasta, drogi itp. Aby móc korzystać z mapy, musimy znać legendę, czyli objaśnienie symboli użytych na mapie.

Skala mapy

Skala mapy to stosunek odległości na mapie do odpowiadającej jej odległości w terenie. Dzięki skali możemy obliczyć, ile kilometrów w rzeczywistości odpowiada danemu odcinkowi na mapie. Skala może być przedstawiona na kilka sposobów:

• Skala liczbowa: np. 1:100 000 (oznacza, że 1 cm na mapie odpowiada 100 000 cm, czyli 1 km w terenie)
• Skala mianowana: np. 1 cm - 1 km (oznacza to samo co skala liczbowa)
• Podziałka liniowa: graficzne przedstawienie skali, które pozwala bezpośrednio odczytać odległość w terenie.

Ukształtowanie powierzchni Ziemi

Powierzchnia Ziemi nie jest płaska. Występują na niej różnorodne formy terenu, które dzielimy na formy wypukłe (góry, wzgórza) i formy wklęsłe (doliny, kotliny, jeziora). Przyjrzyjmy się kilku najważniejszym formom ukształtowania terenu:

• Góry: wzniesienia o stromych zboczach i wyraźnie zaznaczonych szczytach. Rozróżniamy góry fałdowe (np. Alpy), góry wulkaniczne (np. Wezuwiusz) i góry zrębowe (np. Sudety).
• Wzgórza: wzniesienia o łagodnych zboczach i niewielkiej wysokości.
• Niziny: rozległe obszary o niewielkich wysokościach nad poziomem morza. W Polsce większość terytorium stanowią niziny.
• Wyżyny: obszary o wysokościach od 300 do 500 m n.p.m. Charakteryzują się urozmaiconym ukształtowaniem terenu.
• Kotliny: obniżenia terenu otoczone wzniesieniami.
• Doliny: wydłużone obniżenia terenu, którymi płyną rzeki.
• Jeziora: naturalne zbiorniki wodne na powierzchni lądu. Mogą być pochodzenia polodowcowego, tektonicznego, wulkanicznego itp.
• Rzeki: naturalne cieki wodne płynące po powierzchni Ziemi.
• Morza: duże zbiorniki słonej wody połączone z oceanem.
• Oceany: największe zbiorniki słonej wody na Ziemi. Wyróżniamy 5 oceanów: Spokojny (Pacyfik), Atlantycki, Indyjski, Arktyczny i Południowy (Antarktyczny).

Czynniki wpływające na klimat

Klimat to ogół zjawisk pogodowych występujących na danym obszarze w ciągu wielu lat. Jest on bardzo ważny, ponieważ wpływa na nasze życie, na to, co możemy uprawiać i jak się ubieramy. Na klimat danego miejsca wpływa wiele czynników, m.in.:

• Szerokość geograficzna: im bliżej równika, tym klimat jest cieplejszy. Wynika to z faktu, że w okolicach równika promienie słoneczne padają na Ziemię pod większym kątem, dostarczając więcej energii cieplnej.
• Wysokość nad poziomem morza: wraz ze wzrostem wysokości temperatura powietrza spada. Dlatego na szczytach gór jest zimniej niż u ich podnóża.
• Odległość od mórz i oceanów: morza i oceany mają wpływ na łagodzenie klimatu. Obszary położone blisko zbiorników wodnych mają zazwyczaj mniejsze wahania temperatury w ciągu roku.
• Prądy morskie: ciepłe prądy morskie podnoszą temperaturę powietrza w obszarach, przez które przepływają, a zimne prądy morskie ją obniżają.
• Ukształtowanie terenu: góry mogą stanowić barierę dla przepływu powietrza, wpływając na rozkład opadów.
• Rodzaj podłoża: np. tereny zalesione zatrzymują więcej wilgoci niż tereny pokryte betonem.

Na przykład, Polska leży w strefie klimatu umiarkowanego, co oznacza, że mamy wyraźne pory roku: ciepłe lato i chłodną zimę. Klimat w górach (np. w Tatrach) jest chłodniejszy i bardziej surowy niż na nizinach. Bliskość Morza Bałtyckiego sprawia, że w pasie nadmorskim lata są chłodniejsze, a zimy łagodniejsze niż w głębi kraju.

Działalność człowieka a środowisko

Człowiek ma ogromny wpływ na środowisko naturalne. Budujemy miasta, fabryki, drogi, uprawiamy ziemię, wycinamy lasy. Wszystkie te działania zmieniają krajobraz i wpływają na klimat. Niestety, często negatywnie. Zanieczyszczamy powietrze, wodę i glebę, co prowadzi do degradacji środowiska.

Ważne jest, aby pamiętać o odpowiedzialnym podejściu do środowiska. Co możemy zrobić, aby je chronić? Oto kilka przykładów:

• Oszczędzaj energię: gaś światło, gdy wychodzisz z pokoju, używaj energooszczędnych żarówek.
• Oszczędzaj wodę: zakręcaj kran podczas mycia zębów, bierz krótsze prysznice.
• Segreguj śmieci: oddzielaj papier, plastik, szkło i metal.
• Używaj transportu publicznego: zamiast jeździć samochodem, wybierz autobus, tramwaj lub rower.
• Kupuj produkty ekologiczne: wybieraj produkty, które są przyjazne dla środowiska.
• Dbaj o rośliny i zwierzęta: sadź drzewa, karm ptaki, nie śmieć w lesie.

Pamiętajmy, że Ziemia jest naszym wspólnym domem. Od tego, jak o nią dbamy, zależy przyszłość nas wszystkich.