Hej, piątoklasisto! Czas na figury na płaszczyźnie! To może brzmieć strasznie, ale spokojnie, to jak układanie puzzli z matematyki.
Punkt i Prosta
Wyobraź sobie gwiazdę na nocnym niebie. Ta mała, świecąca kropka? To jest punkt! Punkt nie ma rozmiaru, tylko położenie. To jak pinezka na mapie – pokazuje, gdzie coś jest.
A co to prosta? Pomyśl o drodze, która nigdy się nie kończy, biegnie w nieskończoność w obu kierunkach. To właśnie prosta! My widzimy tylko jej fragment.
Spójrz na linijkę. Brzegi linijki przypominają nam proste. Możemy narysować fragment prostej, ale prosta ciągnie się dalej, dalej, dalej...
Odcinek
Jeśli weźmiesz kawałek tej drogi, np. od Twojego domu do szkoły, to masz odcinek. Odcinek ma początek i koniec. Możesz go zmierzyć linijką!
Wyobraź sobie, że masz sznurek. Przytnij go nożyczkami. To, co trzymasz w ręce, to odcinek. Ma dwa końce.
Półprosta
A co z drogą, która ma początek, ale nie ma końca? To półprosta! Pomyśl o promieniu słonecznym. Wychodzi ze Słońca (początek), ale leci, leci w kosmos (bez końca).
Latarka. Światło wychodzi z latarki, ale teoretycznie może lecieć dalej i dalej. To jak półprosta.
Kąty
Kąt to jak "rozwarcie" dwóch półprostych wychodzących z jednego punktu. Pomyśl o rozwartych ramionach.
Wyobraź sobie nożyczki. Jak bardzo są otwarte? To właśnie kąt!
Rodzaje Kątów
Kąt prosty: To jak róg kartki, litera "L", albo wskazówki zegara, gdy jest np. 3:00. Ma dokładnie 90 stopni. Używamy specjalnego symbolu, małego kwadracika, żeby go zaznaczyć.
Kąt ostry: To kąt mniejszy niż kąt prosty. Pomyśl o dziobie ptaka. Jest ostry!
Kąt rozwarty: To kąt większy niż kąt prosty, ale mniejszy niż kąt półpełny. Wyobraź sobie, że siedzisz na krześle i mocno rozchylasz nogi. To mniej więcej kąt rozwarty.
Kąt półpełny: To po prostu prosta! Dwie półproste tworzą linię prostą. Ma 180 stopni.
Kąt pełny: To pełny obrót. 360 stopni! Pomyśl o obracającej się wskazówce sekundnika w zegarku.
Wielokąty
Wielokąt to zamknięta figura utworzona z odcinków. Każdy odcinek to bok wielokąta.
Pomyśl o domku. Ma ściany, dach... To wielokąt!
Trójkąt
Trójkąt to wielokąt z trzema bokami i trzema kątami. Jak kawałek pizzy!
Czworokąt
Czworokąt ma cztery boki i cztery kąty. Np. kwadrat (wszystkie boki równe i kąty proste), prostokąt (przeciwległe boki równe i kąty proste), romb (wszystkie boki równe), równoległobok (przeciwległe boki równoległe), trapez (ma co najmniej jedną parę boków równoległych).
Spójrz na okno. Często jest prostokątne albo kwadratowe.
Inne wielokąty
Są też pięciokąty (5 boków), sześciokąty (6 boków), i tak dalej... aż do bardzo skomplikowanych figur!
Okrąg i Koło
Okrąg to zbiór punktów równo oddalonych od jednego punktu, zwanego środkiem. Wyobraź sobie, że przywiązujesz ołówek do sznurka, drugi koniec sznurka przyczepiasz do kartki pinezką i rysujesz, trzymając sznurek napięty. To okrąg!
Koło to okrąg wraz z jego wnętrzem. Jak moneta! Obręcz monety to okrąg, a cała moneta to koło.
Promień i Średnica
Promień to odcinek łączący środek okręgu z dowolnym punktem na okręgu. To jak szprycha w rowerze!
Średnica to odcinek przechodzący przez środek okręgu i łączący dwa punkty na okręgu. Średnica to dwa promienie.
Pola i Obwody
Obwód to suma długości wszystkich boków figury. Wyobraź sobie, że chcesz ogrodzić ogródek. Potrzebujesz wiedzieć, ile siatki kupić – czyli jaki jest obwód ogródka.
Pole to powierzchnia, jaką zajmuje figura. Ile farby potrzebujesz, żeby pomalować ścianę? Musisz obliczyć pole ściany!
Pamiętaj, ćwiczenie czyni mistrza! Rysuj, mierz, obliczaj, a figury na płaszczyźnie przestaną mieć przed Tobą tajemnice. Powodzenia na sprawdzianie!
