Hej, siódmoklasiści! Przygotowujecie się do sprawdzianu z dynamiki? Spokojnie, to nic trudnego! Zaraz wszystko stanie się jasne, nawet dla tych, którzy wolą obrazki od wzorów.
Co to jest dynamika?
Wyobraź sobie film akcji. Samochody przyspieszają, skaczą, zwalniają. Dynamika to właśnie badanie ruchu i przyczyn tych zmian.
Statyka z kolei, to taka fotografia. Pokazuje sytuację w bezruchu. Dynamika ożywia obraz!
Siła - niewidzialny popychacz
Siła to "coś", co może wprawić ciało w ruch, zatrzymać je, zmienić jego kierunek, albo nawet odkształcić. Pomyśl o kopnięciu piłki. To siła twojej nogi wprawia piłkę w ruch.
Jednostką siły jest Newton (oznaczamy go literą N). Wyobraź sobie trzymasz w dłoni jabłko średniej wielkości. To mniej więcej 1 Newton.
I Prawo Newtona – Inercja
Czy kiedykolwiek jechałeś autobusem i nagle zahamował? Ciało leci do przodu! To zasługa bezwładności (inercji).
Bezwładność to tendencja ciała do pozostawania w tym samym stanie ruchu (albo spoczynku). Ciało "chce" robić to, co robiło przedtem.
Wyobraź sobie lodowisko. Pchnij kulę do kręgli. Będzie się toczyć prawie bez końca, bo prawie nic jej nie zatrzymuje (mała siła tarcia).
II Prawo Newtona – Przyspieszenie
Im większa siła, tym większe przyspieszenie. Im większa masa, tym mniejsze przyspieszenie (przy tej samej sile).
Pomyśl o pchaniu wózka. Pusty wózek łatwo przyspieszyć. Wózek pełen zakupów - trudniej. Potrzebujesz większej siły.
Wzór: F = ma. Siła (F) równa się masa (m) razy przyspieszenie (a).
Wyobraź sobie dwie kule, jedną lżejszą, drugą cięższą. Działasz na nie tą samą siłą. Lżejsza kula dostanie większego "kopa" - czyli większego przyspieszenia.
III Prawo Newtona – Akcja i Reakcja
Działasz na ścianę. Ściana działa na ciebie! Brzmi dziwnie? Ale to prawda. Każdej akcji towarzyszy równa i przeciwnie skierowana reakcja.
Pływanie to dobry przykład. Odpychasz wodę do tyłu (akcja). Woda odpycha ciebie do przodu (reakcja).
Wyobraź sobie dwóch łyżwiarzy. Jeden odpycha drugiego. Obaj zaczynają się poruszać w przeciwnych kierunkach!
Rodzaje sił
Świat jest pełen sił! Poznajmy niektóre z nich.
Siła grawitacji
To ona trzyma nas na ziemi! Przyciąga wszystko do wszystkiego. Im większa masa, tym większa siła.
Jabłko spadające z drzewa – to klasyczny przykład grawitacji. Ziemia przyciąga jabłko.
Siła tarcia
Ona hamuje ruch. Powstaje, gdy dwa ciała się o siebie ocierają.
Hamowanie roweru to doskonały przykład. Klocki hamulcowe ocierają się o obręcz koła, wytwarzając tarcie.
Wyobraź sobie ślizganie się po lodzie. Tarcie jest małe, więc łatwo się poruszać. Idź po chodniku - tarcie jest większe.
Siła sprężystości
To siła, która wraca ciało do pierwotnego kształtu po odkształceniu.
Naciągnięcie gumki to przykład. Po puszczeniu gumka wraca do swojego kształtu.
Wyobraź sobie sprężynę w długopisie. Naciskasz - sprężyna się ściska. Puszczasz - wraca do pierwotnego stanu.
Jak rozwiązywać zadania?
Rysuj! Nawet proste schematy bardzo pomagają. Oznaczaj siły strzałkami.
Wypisz dane i szukane. To porządkuje informacje.
Pamiętaj o jednostkach! Sprawdzaj, czy wszystko jest w metrach, kilogramach, sekundach.
Podziel zadanie na mniejsze kroki. Znajdź siłę, potem przyspieszenie, potem prędkość.
Sprawdź wynik! Czy jest sensowny? Czy wózek pędzi szybciej niż rakieta kosmiczna?
Wyobraź sobie rzucanie piłką. Jakie siły działają na piłkę? Grawitacja, opór powietrza. Gdzie piłka leci szybciej - na początku, czy na końcu?
Dynamika to naprawdę fajna sprawa! Nie bój się zadawać pytań. Powodzenia na sprawdzianie!
