Hej! Gotowi na dyktando? Spokojnie, damy radę! Pamiętaj, ćwiczenie czyni mistrza.
Zasady pisowni – samogłoski nosowe
Zacznijmy od ą i ę. To takie specyficzne polskie dźwięki!
Kiedy piszemy ą?
Najczęściej na końcu wyrazów: robią, idą. Ale nie zawsze!
W środku wyrazu ą występuje przed spółgłoskami l i ł: kąpiel, błąd.
Kiedy piszemy ę?
Podobnie jak ą, często na końcu wyrazów: robię, idę.
Ale ę znajdziemy też przed spółgłoskami: zęby, ręka.
Pamiętaj! Zwróć uwagę na wymowę! Czasem ą i ę brzmią inaczej niż się piszą.
Zasady pisowni – u i ó
Kolejna para, która sprawia problemy: u i ó.
Kiedy piszemy u?
U piszemy, gdy w innym słowie z tej samej rodziny wymienia się na o, a, e: góra - górka, but - butek.
Po spółgłoskach p, b, f, w, t, d, ch, j, r, z, sz, ż, cz, dż często występuje u na początku wyrazu: ulica, ucho.
W zakończeniach -un, -unek, -uchna, -usieńki: brunatny, rysunek, maluchna, katusieńki.
Kiedy piszemy ó?
Ó piszemy, gdy w innym słowie z tej samej rodziny wymienia się na o, e, a: wóz - wozy, niósł - niesie.
Na początku wyrazów: ósmy, ów (z wyjątkami jak ucho).
W zakończeniach -ów, -ówna, -ówko: dachów, królewna, jabłuszko.
Po spółgłoskach: p, b, t, d, k, g, ch, j, r, w, z, sz, ż, cz, dż (różnica względem u – brak f!): np. król, tchórz.
Zasady pisowni – rz i ż
Czas na rz i ż. Gotowi na wyzwanie?
Kiedy piszemy rz?
Rz piszemy, gdy wymienia się na r w innych formach tego samego słowa lub w słowach pokrewnych: morze - morski, wierzyć - wiara.
Po spółgłoskach: p, b, t, d, k, g, ch, j, w: patrzeć, brzeg, drzewo. Zauważ, nie ma tu f!
Kiedy piszemy ż?
Ż piszemy, gdy wymienia się na g, z, s, dz, h w innych formach tego samego słowa lub w słowach pokrewnych: książka - księga, można - mazak.
Pamiętaj! Dużo słów z ż nie ma jasnej reguły, więc trzeba je po prostu zapamiętać: żaba, żyrafa.
Pisownia nie z różnymi częściami mowy
Słowo nie potrafi namieszać! Zobaczmy, jak je pisać poprawnie.
Nie z rzeczownikami
Nie z rzeczownikami piszemy łącznie: niepokój, nieszczęście.
Nie z przymiotnikami
Podobnie jak z rzeczownikami, nie z przymiotnikami piszemy łącznie: niedobry, niemiły.
Nie z przysłówkami
Nie z przysłówkami pochodzącymi od przymiotników piszemy łącznie: niedobrze, niemiło.
Ale! Jeśli przysłówek nie pochodzi od przymiotnika, piszemy rozdzielnie: nie dziś, nie tutaj.
Nie z czasownikami
Nie z czasownikami piszemy zawsze rozdzielnie: nie jem, nie idę, nie rozumiem.
Wyjątek! Jest kilka czasowników, w których nie jest zrośnięte: nienawidzić, niedomagać. Trzeba je zapamiętać!
Wielka litera
Kiedy używamy wielkiej litery? To ważne!
Imiona i nazwiska
Imiona i nazwiska zawsze piszemy wielką literą: Jan Kowalski, Maria Skłodowska-Curie.
Nazwy geograficzne
Nazwy miast, rzek, gór i państw piszemy wielką literą: Warszawa, Wisła, Tatry, Polska.
Nazwy własne
Nazwy organizacji, instytucji, firm również piszemy wielką literą: Szkoła Podstawowa nr 1, Ministerstwo Edukacji.
Pierwsze słowo w zdaniu
Zawsze, ale to zawsze, pierwsze słowo w zdaniu piszemy wielką literą: Dzisiaj jest piękny dzień.
Interpunkcja
Przecinki, kropki, pytajniki... To cała masa znaków!
Przecinek
Przecinek stawiamy przed spójnikami: ale, lecz, więc, zatem, dlatego (jeśli łączą zdania składowe).
Oddzielamy nim wtrącenia i dopowiedzenia: Moja siostra, jak wiesz, lubi czytać książki.
Oddzielamy nim elementy wyliczenia: Jabłka, gruszki i śliwki to moje ulubione owoce.
Kropka
Kropkę stawiamy na końcu zdania oznajmującego: Dzisiaj pada deszcz.
Pytajnik
Pytajnik stawiamy na końcu zdania pytającego: Jak się masz?
Wykrzyknik
Wykrzyknik stawiamy na końcu zdania wykrzyknikowego: Ależ tu pięknie!
Podsumowanie
Pamiętaj! Regularne powtarzanie to klucz do sukcesu. Zrób kilka dyktand próbnych.
- ą i ę – zwracaj uwagę na końcówki i spółgłoski obok.
- u i ó – szukaj wymiany na o, a, e.
- rz i ż – patrz, czy wymienia się na r, g, z, s, dz, h.
- nie z różnymi częściami mowy – zapamiętaj, co piszemy łącznie, a co rozdzielnie.
- Wielka litera – imiona, nazwiska, nazwy geograficzne, początek zdania.
- Interpunkcja – przecinki, kropki, pytajniki, wykrzykniki.
Dasz radę! Powodzenia na dyktandzie!
