Zacznijmy od podstaw. Dyktando to pisanie ze słuchu. Ktoś czyta tekst, a Ty go zapisujesz. Ważne jest, aby słuchać uważnie.
W klasie czwartej często pojawiają się dyktanda z nie pisanym łącznie i osobno. To bywa trudne. Ale spokojnie, nauczymy się tego!
Kiedy pisać nie łącznie?
Nie piszemy łącznie z rzeczownikami. Rzeczowniki to wyrazy, które odpowiadają na pytanie: kto? co?. Na przykład: niebezpieczeństwo, nieszczęście, niewiara. Widzisz? Nie jest przyklejone do słowa.
Nie piszemy łącznie z przymiotnikami. Przymiotniki odpowiadają na pytanie: jaki? jaka? jakie?. Na przykład: niedobry, niesympatyczny, nieładny. Pamiętaj o tym!
Nie piszemy łącznie z przysłówkami, które pochodzą od przymiotników. Przysłówki odpowiadają na pytanie: jak? gdzie? kiedy?. Na przykład: niedobrze (od niedobry), niesympatycznie (od niesympatyczny), nieładnie (od nieładny). To ważne!
Nie piszemy łącznie z imiesłowami przymiotnikowymi. Imiesłowy to formy czasownika, które mają cechy przymiotników. Na przykład: niepalący, nieznany, niekochany. Są wyjątki, o których powiemy później.
Przykłady pisania nie łącznie:
To niebezpieczeństwo jest ogromne.
On jest niedobry dla zwierząt.
Ona śpiewa nieładnie.
Tam stoi znak: niepalący.
Kiedy pisać nie osobno?
Nie piszemy osobno z czasownikami. Czasowniki to wyrazy, które oznaczają czynności lub stany. Odpowiadają na pytanie: co robi? co się dzieje?. Na przykład: nie idę, nie jem, nie śpię. To proste!
Nie piszemy osobno z liczebnikami. Liczebniki odpowiadają na pytanie: ile? który z kolei?. Na przykład: nie jeden, nie pięć, nie pierwszy. Pamiętaj o tym, pisząc dyktando.
Nie piszemy osobno z zaimkami. Zaimki zastępują rzeczowniki, przymiotniki lub liczebniki. Na przykład: nie ja, nie on, nie mój. Zaimki to sprytne słówka.
Nie piszemy osobno z wyrażeniami przyimkowymi. Wyrażenia przyimkowe to połączenia przyimków z rzeczownikami, przymiotnikami, liczebnikami lub zaimkami. Na przykład: nie w domu, nie na stole, nie z tobą.
Gdy chcemy coś zanegować, często piszemy nie osobno. Na przykład: To nie jest prawda.
Przykłady pisania nie osobno:
Ja nie idę do kina.
Mam nie pięć, ale sześć jabłek.
To nie mój rower.
On jest nie w szkole.
To nie jest łatwe zadanie.
Wyjątki i pułapki
Uważaj na wyrazy, które brzmią podobnie, ale mają inne znaczenie. Na przykład: nie móc (czasownik) i niemoc (rzeczownik). Czyli powiemy: "Ja nie mogę iść", ale "Czuję niemoc".
Jeśli nie tworzy nowe słowo o przeciwnym znaczeniu, piszemy łącznie. Na przykład: wróg - niewróg (przyjaciel). Ale jeśli tylko zaprzeczamy, piszemy osobno: "On nie jest moim wrogiem."
Czasami trudno jest rozpoznać, czy coś jest przymiotnikiem, czy imiesłowem. Zwróć uwagę na kontekst zdania. Jeśli można dodać "jest", to prawdopodobnie imiesłów. Na przykład: "Ten obraz jest nie namalowany (jeszcze)." Wtedy piszemy osobno.
Praktyczne wskazówki do dyktanda
Słuchaj uważnie każdego słowa. Nie spiesz się z pisaniem. Spróbuj zrozumieć znaczenie zdania.
Zastanów się, do jakiej części mowy należy wyraz z nie. To pomoże Ci zdecydować, czy pisać łącznie, czy osobno.
Po napisaniu dyktanda przeczytaj je jeszcze raz. Sprawdź, czy wszystkie nie są napisane poprawnie. To bardzo ważne!
Ćwicz regularnie. Im więcej piszesz dyktand, tym lepiej będziesz zapamiętywać zasady pisowni z nie.
Poproś kogoś o pomoc. Rodzic, starszy brat lub siostra mogą Ci dyktować teksty i sprawdzać Twoje błędy.
Podsumowanie
Pamiętaj! Nie z rzeczownikami, przymiotnikami i przysłówkami pochodzącymi od przymiotników oraz imiesłowami przymiotnikowymi piszemy łącznie. Nie z czasownikami, liczebnikami, zaimkami i wyrażeniami przyimkowymi piszemy osobno. To podstawa sukcesu na dyktandach.
Ćwicz, ćwicz i jeszcze raz ćwicz! Powodzenia na dyktandach z nie!
