Hej Klaso 5! Gotowi na powtórkę z czynności życiowych organizmów? Super! Zróbmy to razem, krok po kroku. Bez obaw, wszystko będzie jasne!
Odżywianie się
Odżywianie się to podstawa życia. Każdy organizm musi zdobywać energię.
Autotrofy
Niektóre organizmy, jak rośliny, są autotrofami. To oznacza, że same wytwarzają pokarm. Używają do tego fotosyntezy.
Fotosynteza: Rośliny pobierają dwutlenek węgla z powietrza i wodę z gleby. Z pomocą światła słonecznego zamieniają to w glukozę (cukier) i tlen. Glukoza jest ich pokarmem!
Pamiętaj: autotrofy są producentami w ekosystemie.
Heterotrofy
Inne organizmy, jak zwierzęta, są heterotrofami. Muszą zjadać inne organizmy, żeby zdobyć energię.
Heterotrofy mogą być:
- Roślinożercami (jedzą rośliny)
- Mięsożercami (jedzą mięso)
- Wszystkożercami (jedzą rośliny i mięso)
- Padlinożercami (jedzą martwe zwierzęta)
- Drapieżnikami (polują na inne zwierzęta)
- Pasożytami (żyją na lub w innym organizmie i czerpią z niego korzyści, szkodząc mu)
Pamiętaj: heterotrofy są konsumentami w ekosystemie.
Oddychanie
Oddychanie to proces, w którym organizmy pobierają tlen i wydalają dwutlenek węgla. Tlen jest potrzebny do uzyskania energii z pokarmu.
Rośliny też oddychają! Ale fotosynteza produkuje więcej tlenu, niż zużywają do oddychania.
Oddychanie może zachodzić różnie u różnych organizmów:
- Płuca (u ssaków, ptaków, gadów i płazów)
- Skrzela (u ryb)
- Powierzchnia ciała (u niektórych małych zwierząt, np. dżdżownic)
- Tchawki (u owadów)
Ruch
Ruch to zdolność do przemieszczania się. Pozwala organizmom na zdobywanie pokarmu, ucieczkę przed drapieżnikami i szukanie odpowiednich warunków do życia.
Rośliny też się poruszają, ale inaczej niż zwierzęta. Na przykład, korzenie rosną w kierunku wody, a łodygi w kierunku światła. Mówimy wtedy o tropizmach.
Zwierzęta poruszają się na różne sposoby:
- Chodzenie
- Bieganie
- Pływanie
- Latanie
- Pełzanie
Rozmnażanie się
Rozmnażanie się to zdolność do wydawania na świat potomstwa. Dzięki temu gatunki mogą przetrwać.
Rozmnażanie bezpłciowe
W rozmnażaniu bezpłciowym powstaje potomstwo identyczne jak rodzic. Nie wymaga udziału dwóch osobników.
Przykłady:
- Podział komórki (u bakterii)
- Pączkowanie (u drożdży)
- Rozłogi (u truskawek)
Rozmnażanie płciowe
W rozmnażaniu płciowym powstaje potomstwo z połączenia komórek rozrodczych (gamet) dwóch osobników. Potomstwo ma cechy obojga rodziców.
U roślin: zapłodnienie następuje po zapyleniu. U zwierząt: zapłodnienie może być wewnętrzne lub zewnętrzne.
Reagowanie na bodźce
Reagowanie na bodźce to zdolność organizmu do odpowiadania na zmiany w otoczeniu. Pozwala to na dostosowanie się do warunków i przetrwanie.
Bodźce mogą być różne:
- Światło
- Temperatura
- Dźwięk
- Zapach
- Dotyk
Rośliny reagują na bodźce poprzez tropizmy i nastie (ruchy niezależne od kierunku bodźca, np. zamykanie się liści mimozy).
Zwierzęta reagują na bodźce poprzez układ nerwowy i hormonalny. Mają narządy zmysłów, które odbierają bodźce.
Wydalanie
Wydalanie to proces usuwania z organizmu zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii.
Rośliny wydalają gazy (tlen i dwutlenek węgla) przez aparaty szparkowe w liściach.
Zwierzęta wydalają różne substancje przez:
- Nerki (mocz)
- Płuca (dwutlenek węgla)
- Skórę (pot)
- Układ pokarmowy (kał)
Podsumowanie
Gratulacje! Udało nam się powtórzyć wszystkie ważne zagadnienia dotyczące czynności życiowych organizmów.
Pamiętaj:
- Odżywianie się: autotrofy i heterotrofy.
- Oddychanie: pobieranie tlenu i wydalanie dwutlenku węgla.
- Ruch: przemieszczanie się w poszukiwaniu pokarmu i ucieczka przed zagrożeniem.
- Rozmnażanie się: bezpłciowe i płciowe.
- Reagowanie na bodźce: dostosowywanie się do zmian w otoczeniu.
- Wydalanie: usuwanie zbędnych produktów przemiany materii.
Powodzenia na egzaminie! Jesteś świetny/a!
