Wyobraź sobie sytuację: jedziesz na rowerze po chodniku, choć jest obok ścieżka rowerowa. Zatrzymuje Cię policjant. Co się dzieje dalej? Nie od razu dostaniesz mandat. Najpierw mogą być prowadzone czynności wyjaśniające. Spróbujmy to zrozumieć.
Co to są w ogóle wykroczenia?
Wykroczenia to drobne naruszenia prawa. Są mniej poważne niż przestępstwa. Przykładami wykroczeń są: przekroczenie dozwolonej prędkości o kilka kilometrów na godzinę, zakłócanie ciszy nocnej, brak biletu w autobusie, czy właśnie jazda rowerem po chodniku, gdy jest obok ścieżka rowerowa. Za wykroczenia grożą zwykle grzywny (mandaty), nagany lub areszt do 30 dni.
Czym są te czynności wyjaśniające?
Czynności wyjaśniające to działania, które mają na celu ustalenie, czy rzeczywiście doszło do wykroczenia. Mają też ustalić, kto jest sprawcą. I jakie są okoliczności tego wykroczenia. To coś jak mini-śledztwo. Ale w sprawie o wykroczenie.
Kto prowadzi czynności wyjaśniające?
Najczęściej Policja. Ale mogą to robić też inne organy. Na przykład Straż Miejska, Straż Graniczna, Inspekcja Transportu Drogowego. Wszystko zależy od rodzaju wykroczenia. Wyobraź sobie, że pracownik kolei zauważa, że ktoś niszczy wagon. Wtedy pracownicy kolei również mogą prowadzić czynności wyjaśniające.
Jak wyglądają te czynności wyjaśniające?
To zależy od konkretnej sprawy. Ale są pewne standardowe kroki. Najpierw trzeba zebrać informacje. Potem te informacje trzeba przeanalizować. Na koniec trzeba podjąć decyzję. Zobaczmy to na przykładach.
Zbieranie informacji
To najważniejsza część. Trzeba dowiedzieć się, co się stało. Jakie są fakty? Jak do tego doszło? Kto brał w tym udział? Jakie są dowody? W ramach zbierania informacji można:
- Przesłuchać osoby: sprawcę, świadków.
- Zabezpieczyć dowody: zdjęcia, nagrania, dokumenty.
- Przeprowadzić oględziny miejsca zdarzenia.
- Skorzystać z opinii biegłych (np. gdy trzeba ocenić stan techniczny samochodu po kolizji).
Przykład: Wrócmy do roweru na chodniku. Policjant pyta, dlaczego jechałeś chodnikiem. Sprawdza Twój dowód osobisty. Może zapytać świadków, czy widzieli, co się stało. Może sprawdzić, czy ścieżka rowerowa jest rzeczywiście przejezdna. Albo czy nie ma na niej np. remontu.
Przesłuchanie
Przesłuchanie to rozmowa z osobą, która może mieć informacje o wykroczeniu. Osoba przesłuchiwana ma obowiązek mówić prawdę. Ma też prawo odmówić odpowiedzi na pytania, które mogłyby ją obciążyć. Podczas przesłuchania sporządza się protokół. Protokół to oficjalny dokument z przebiegu przesłuchania. Osoba przesłuchiwana ma prawo przeczytać protokół i wnieść do niego poprawki.
Przykład: Jesteś przesłuchiwany jako sprawca wykroczenia. Policjant pyta, dlaczego jechałeś na rowerze po chodniku. Masz prawo wyjaśnić, że np. chodnik był jedyną drogą, bo ścieżka rowerowa była zablokowana. Masz też prawo odmówić odpowiedzi, jeśli uważasz, że odpowiedź mogłaby Ci zaszkodzić. Policjant zapisuje Twoje wyjaśnienia w protokole.
Oględziny
Oględziny to obejrzenie miejsca zdarzenia. Może to być np. miejsce kolizji drogowej. Albo miejsce, gdzie ktoś zakłócał ciszę nocną. Podczas oględzin sporządza się protokół. Czasem robi się zdjęcia lub nagrania wideo.
Przykład: Policjant przyjeżdża na miejsce kolizji. Ogląda uszkodzone samochody. Mierzy odległości. Sprawdza, czy są ślady hamowania. Robi zdjęcia. Wszystko po to, żeby ustalić, jak doszło do wypadku.
Opinia biegłego
Czasami potrzeba specjalistycznej wiedzy. Wtedy powołuje się biegłego. Biegły to osoba, która ma specjalne kwalifikacje. Na przykład biegły z zakresu ruchu drogowego. Albo biegły z zakresu budownictwa. Biegły wydaje opinię na temat konkretnej sprawy.
Przykład: Po kolizji drogowej biegły ocenia stan techniczny pojazdów. Sprawdza, czy samochody były sprawne. Albo czy miały jakieś wady, które mogły przyczynić się do wypadku.
Co się dzieje po zakończeniu czynności wyjaśniających?
Po zebraniu wszystkich informacji organ prowadzący czynności wyjaśniające podejmuje decyzję. Może:
- Uznać, że doszło do wykroczenia i ukarać sprawcę mandatem.
- Uznać, że doszło do wykroczenia, ale skierować sprawę do sądu.
- Umorzyć postępowanie, czyli uznać, że nie doszło do wykroczenia, albo że brak jest dowodów na winę sprawcy.
Przykład: Policjant uznał, że jechałeś na rowerze po chodniku bez powodu. Wystawia Ci mandat. Możesz go przyjąć. Albo odmówić przyjęcia. Jeśli odmówisz, sprawa trafi do sądu.
Mandat, a sprawa w sądzie
Przyjęcie mandatu oznacza, że zgadzasz się z tym, że popełniłeś wykroczenie. Płacisz mandat i sprawa jest zakończona. Odmowa przyjęcia mandatu oznacza, że nie zgadzasz się z tym, że popełniłeś wykroczenie. Wtedy sprawa trafia do sądu. Sąd oceni dowody i wyda wyrok. Możesz zostać uznany za winnego. Wtedy będziesz musiał zapłacić grzywnę. Możesz też zostać uznany za niewinnego.
Pamiętaj, czynności wyjaśniające to ważny etap. Dają szansę na wyjaśnienie sytuacji. Pozwalają przedstawić swoje argumenty. Warto znać swoje prawa i obowiązki. W razie wątpliwości warto skonsultować się z prawnikiem.
