Klimat w Polsce jest fascynujący i złożony! Zastanawialiście się kiedyś, dlaczego mamy latem upały, a zimą mrozy? Na to, jaka pogoda nas spotyka, wpływa wiele czynników. Przyjrzyjmy się im bliżej!
Położenie geograficzne
Polska leży w umiarkowanej strefie klimatycznej. Co to znaczy? To znaczy, że nie jest u nas ani tak gorąco jak w tropikach, ani tak zimno jak na biegunach. Mamy wyraźne pory roku: wiosnę, lato, jesień i zimę. Nasze położenie pomiędzy szerokością geograficzną 49°N a 54°N sprawia, że otrzymujemy odpowiednią ilość promieniowania słonecznego, która warunkuje cykliczność pór roku.
Wyobraźcie sobie, że jesteście ogrodnikiem. Jeśli Wasza roślina dostaje za dużo słońca, uschnie. Jeśli dostaje za mało, nie urośnie. Tak samo jest z klimatem. Odpowiednia ilość promieniowania słonecznego jest kluczowa dla życia.
Masy powietrza
Na pogodę w Polsce duży wpływ mają masy powietrza. Co to takiego? To ogromne "paczkii" powietrza, które mają podobną temperaturę i wilgotność. Te "paczki" przemieszczają się po świecie i przynoszą ze sobą różne warunki pogodowe.
Mamy różne rodzaje mas powietrza, które docierają do Polski: powietrze polarne morskie (PPm), powietrze polarne kontynentalne (PPk), powietrze zwrotnikowe morskie (PZm) i powietrze zwrotnikowe kontynentalne (PZk), a czasami nawet powietrze arktyczne (PA). PPm przynosi chłodne i wilgotne powietrze z nad Atlantyku, PPk - suche i mroźne powietrze z głębi kontynentu euroazjatyckiego. PZm to ciepłe i wilgotne powietrze znad Oceanu Atlantyckiego, a PZk - gorące i suche z rejonów Afryki Północnej i Azji Mniejszej. PA to bardzo zimne powietrze znad Arktyki.
Wyobraźcie sobie, że macie kuriera, który dostarcza paczki z różnych stron świata. Jedna paczka jest pełna lodu (powietrze arktyczne), inna jest pełna wilgoci (powietrze polarne morskie), a jeszcze inna jest pełna ciepła (powietrze zwrotnikowe). To, jaką paczkę dostaniemy, wpływa na naszą pogodę!
Fronty atmosferyczne
Kiedy spotykają się różne masy powietrza, tworzą się fronty atmosferyczne. To takie "granice" między różnymi rodzajami powietrza. Najczęściej spotykamy się z frontem chłodnym i frontem ciepłym. Front chłodny to sytuacja, gdy chłodne powietrze wypiera cieplejsze. Przynosi to zazwyczaj opady, burze i spadek temperatury. Front ciepły to sytuacja odwrotna, gdy ciepłe powietrze wślizguje się nad chłodniejsze. Przynosi to stopniowy wzrost temperatury i opady, często długotrwałe.
Pomyślcie o tym jak o spotkaniu dwóch drużyn sportowych. Każda drużyna ma swoje mocne strony i styl gry. Kiedy się spotykają, dochodzi do starcia, które wpływa na wynik meczu. Tak samo jest z frontami atmosferycznymi. Spotkanie różnych mas powietrza wpływa na pogodę.
Układy baryczne
Układy baryczne to obszary wysokiego (wyż) i niskiego (niż) ciśnienia atmosferycznego. Wyże przynoszą zwykle słoneczną i spokojną pogodę, a niże - pochmurną i deszczową. Niże związane są z frontami atmosferycznymi.
Wyobraźcie sobie, że jesteście na koncercie. Kiedy jest dużo miejsca i swobody (wyż), to wszyscy się dobrze bawią. Kiedy jest tłok i przepychanki (niż), to robi się nerwowo i niespokojnie. Tak samo jest z pogodą. Wysokie ciśnienie to spokój, a niskie ciśnienie to zamieszanie.
Wpływ Bałtyku
Morze Bałtyckie ma wpływ na klimat Polski, szczególnie w pasie wybrzeża. Latem Bałtyk ochładza powietrze, a zimą je ociepla. Dzięki temu nad morzem mamy łagodniejsze zimy i chłodniejsze lata niż w głębi kraju. Mamy też większą wilgotność powietrza.
Pomyślcie o Bałtyku jak o wielkim termostacie. Latem chłodzi, a zimą grzeje. Dzięki temu klimat nad morzem jest przyjemniejszy.
Ukształtowanie terenu
Ukształtowanie terenu również wpływa na klimat. Góry, takie jak Tatry i Sudety, stanowią barierę dla mas powietrza. Powodują, że powietrze wznosi się, ochładza i skrapla się, co prowadzi do powstawania opadów. Poza tym, na różnych wysokościach panują różne temperatury. W górach jest zimniej niż na nizinach.
Wyobraźcie sobie, że idziecie pod górę. Im wyżej, tym trudniej się oddycha i tym jest zimniej. Tak samo góry wpływają na klimat. Zatrzymują wilgoć i obniżają temperaturę.
Pokrycie terenu
Pokrycie terenu, czyli to, co znajduje się na powierzchni Ziemi, również wpływa na klimat. Lasy, pola, miasta - każde z nich inaczej pochłania i odbija promieniowanie słoneczne. Lasy na przykład zatrzymują wilgoć i obniżają temperaturę, a miasta – ze względu na dużą ilość betonu i asfaltu – nagrzewają się szybciej.
Pomyślcie o tym jak o ubraniach. Czarne ubrania nagrzewają się szybciej niż białe. Tak samo różne rodzaje powierzchni wpływają na temperaturę.
Działalność człowieka
Niestety, działalność człowieka ma coraz większy wpływ na klimat, nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie. Spalanie paliw kopalnych (węgla, ropy naftowej, gazu ziemnego) powoduje emisję gazów cieplarnianych, które zatrzymują ciepło w atmosferze. To prowadzi do globalnego ocieplenia i zmian klimatycznych. Zmiany klimatyczne powodują ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak susze, powodzie i huragany.
Wyobraźcie sobie, że zamykacie się w szklarni. Słońce wpada do środka, ale ciepło nie może uciec. Tak samo gazy cieplarniane zatrzymują ciepło w atmosferze, powodując globalne ocieplenie.
Podsumowując, klimat Polski kształtuje wiele czynników. Położenie geograficzne, masy powietrza, fronty atmosferyczne, układy baryczne, wpływ Bałtyku, ukształtowanie terenu, pokrycie terenu i działalność człowieka – to wszystko wpływa na to, jaka pogoda nas spotyka każdego dnia. Pamiętajmy, że klimat to skomplikowany system i dbanie o środowisko jest ważne dla przyszłości nas wszystkich.
