Hej! Zastanawialiście się kiedyś, dlaczego stare kościoły wyglądają tak różnie? Dziś przyjrzymy się dwóm popularnym stylom architektonicznym: romańskiemu i gotyckiemu. Zobaczymy, co je charakteryzuje i jak je odróżnić.
Styl Romański: Solidność i Prostota
Wyobraźcie sobie potężną, kamienną twierdzę. Grube mury, małe okna, wrażenie solidności i bezpieczeństwa. To właśnie styl romański! Rozwijał się mniej więcej od X do XII wieku. Był szczególnie popularny w Europie Zachodniej i Środkowej.
Charakterystyczne cechy stylu romańskiego:
Grube mury: Budynki romańskie charakteryzują się bardzo grubymi murami. Funkcjonowały one jako ściany nośne. Zapewniały stabilność konstrukcji. Wyobraźcie sobie średniowieczny zamek. Jego ściany musiały być grube, żeby go obronić.
Małe okna: Ze względu na grube mury, okna w budynkach romańskich są małe i wąskie. Wpuszczają niewiele światła. Wnętrza są ciemne i tajemnicze. Pomyślcie o piwnicy. Zwykle jest ciemna, ponieważ okna są małe.
Łuki półkoliste: To jedna z najbardziej rozpoznawalnych cech stylu romańskiego. Otwory okienne, drzwiowe i arkady są zakończone łukami w kształcie połowy koła. Spójrzcie na starą, kamienną bramę. Często ma łuk w kształcie półkola.
Proste sklepienia: W budynkach romańskich stosowano głównie sklepienia kolebkowe (w kształcie połowy walca) i krzyżowe (powstałe z przecięcia dwóch sklepien kolebkowych). Były one stosunkowo proste w konstrukcji. Zapewniały solidne przykrycie przestrzeni. Wyobraźcie sobie tunel. Ma sklepienie kolebkowe.
Masywne filary i kolumny: Podpory w budynkach romańskich są masywne i solidne. Często mają proste, geometryczne zdobienia. Mają za zadanie udźwignąć ciężar konstrukcji. Pomyślcie o słupach podtrzymujących most. Są bardzo masywne.
Skromna dekoracja: Styl romański charakteryzuje się skromną dekoracją. Na zewnątrz budynków często spotyka się płaskorzeźby o motywach roślinnych lub geometrycznych. Wewnątrz, dekoracje malarskie są proste i symboliczne. Wyobraźcie sobie starą rzeźbę z drewna. Nie jest zbyt szczegółowa.
Przykłady stylu romańskiego:
W Polsce przykładem architektury romańskiej jest kolegiata w Tumie pod Łęczycą. Jej masywne mury i małe okna to typowe cechy tego stylu. Kolejnym przykładem jest kościół św. Andrzeja w Krakowie. Pomimo wielu zmian, zachował on romański charakter.
Styl Gotycki: Strzelistość i Światło
Teraz wyobraźcie sobie budowlę, która pnie się ku górze. Smukłe wieże, ogromne okna wypełnione witrażami, delikatne zdobienia. To właśnie styl gotycki! Rozwinął się w XII wieku we Francji. Szybko rozprzestrzenił się po całej Europie.
Charakterystyczne cechy stylu gotyckiego:
Strzeliste wieże i dachy: Budynki gotyckie charakteryzują się wysokimi, smukłymi wieżami i stromymi dachami. Dają one wrażenie lekkości i dążenia ku górze. Wyobraźcie sobie drapacz chmur. Jest wysoki i smukły.
Duże okna z witrażami: W stylu gotyckim okna są znacznie większe niż w stylu romańskim. Często wypełnione są kolorowymi witrażami. Wpuszczają dużo światła do wnętrza. Tworzą niesamowity efekt wizualny. Pomyślcie o kościele z kolorowymi oknami. Wpadające przez nie światło tworzy magiczną atmosferę.
Łuki ostre: Zamiast łuków półkolistych, w architekturze gotyckiej stosuje się łuki ostre. Są one bardziej smukłe i dynamiczne. Wizualnie dają wrażenie lekkości. Spójrzcie na gotyckie okno. Ma ostry łuk.
Sklepienia krzyżowo-żebrowe: W stylu gotyckim stosowano sklepienia krzyżowo-żebrowe. Składają się one z żeber, które przenoszą ciężar konstrukcji na filary. Umożliwiają budowę wyższych i smuklejszych budynków. Wyobraźcie sobie sufit z wystającymi belkami. To trochę jak sklepienie krzyżowo-żebrowe.
System przyporowy: To kluczowy element architektury gotyckiej. Składa się z przypór (pionowych elementów konstrukcyjnych) i łuków przyporowych. Przenoszą one ciężar sklepienia na zewnątrz budynku. Umożliwiają budowę wysokich murów z dużymi oknami. Pomyślcie o podporach podtrzymujących starą ścianę. Podobną funkcję pełnią przypory.
Bogata dekoracja: Styl gotycki charakteryzuje się bogatą dekoracją. Na zewnątrz budynków często spotyka się rzeźby, gargulce i pinakle. Wewnątrz, dekoracje malarskie i rzeźbiarskie są bardzo szczegółowe i realistyczne. Wyobraźcie sobie misternie zdobiony tort. Jest pełen detali.
Przykłady stylu gotyckiego:
W Polsce wspaniałym przykładem architektury gotyckiej jest bazylika Mariacka w Krakowie. Jej strzeliste wieże i bogato zdobione wnętrze to typowe cechy tego stylu. Kolejnym przykładem jest katedra w Gdańsku-Oliwie. Znana z pięknych witraży i monumentalnych organów.
Różnice w skrócie:
Aby łatwiej zapamiętać, oto krótkie podsumowanie różnic:
- Romański: Grube mury, małe okna, łuki półkoliste, solidność, prostota.
- Gotycki: Strzeliste wieże, duże okna z witrażami, łuki ostre, lekkość, bogata dekoracja.
Pamiętajcie, że to tylko ogólne cechy. Architektura to skomplikowana dziedzina. Wiele budynków łączy elementy różnych stylów.
Mam nadzieję, że teraz łatwiej będzie Wam rozpoznać styl romański i gotycki. Następnym razem, kiedy zobaczycie stary kościół, spróbujcie odgadnąć, w jakim stylu został zbudowany! Powodzenia!
