Hej! Przygotowujesz się do sprawdzianu z części zdania w klasie 7? Super! Jestem tu, żeby Ci pomóc.
Co to są części zdania?
Części zdania to elementy, z których składa się zdanie. Każdy element pełni konkretną funkcję.
Dzielimy je na główne i poboczne.
Główne części zdania
Są to najważniejsze składniki.
Podmiot (Podmiot)
Podmiot to wykonawca czynności lub ten, o kim mówimy w zdaniu.
Odpowiada na pytania: kto? co?
Na przykład: Pies biega. (Kto biega? Pies)
Podmiot może być wyrażony różnymi częściami mowy.
Rzeczownik: Dziecko śpi.
Zaimek: Ona śpiewa.
Liczebnik: Dwóch przyszło.
Bezokolicznik: Czytanie jest ważne.
Orzeczenie (Orzeczenie)
Orzeczenie to czynność wykonywana przez podmiot lub stan, w jakim się znajduje.
Odpowiada na pytania: co robi? co się z nim dzieje? kim jest? czym jest?
Na przykład: Pies biega. (Co robi pies? Biega)
Najczęściej orzeczenie jest wyrażone czasownikiem.
Mama gotuje.
Może też być wyrażone wyrażeniem czasownikowym.
Będę czytał.
Poboczne części zdania
Uzupełniają informacje zawarte w zdaniu.
Przydawka (Przydawka)
Przydawka określa rzeczownik. Mówi, jaki on jest.
Odpowiada na pytania: jaki? która? czyj? ile? z czego?
Na przykład: Duży pies biega. (Jaki pies? Duży)
Przydawka może być wyrażona:
Przymiotnikiem: Czerwony balon.
Zaimkiem przymiotnym: Mój rower.
Liczebnikiem: Trzy koty.
Rzeczownikiem: Dom dziadka.
Dopełnienie (Dopełnienie)
Dopełnienie określa orzeczenie. Uzupełnia jego znaczenie.
Odpowiada na pytania przypadków zależnych (oprócz mianownika i wołacza): kogo? czego? komu? czemu? kogo? co? kim? czym?
Na przykład: Czytam książkę. (Czytam co? Książkę)
Dopełnienie najczęściej wyrażone jest rzeczownikiem lub zaimkiem.
Widzę kolegę.
Pomagam jemu.
Okolicznik (Okolicznik)
Okolicznik określa orzeczenie. Wskazuje na okoliczności, w jakich odbywa się czynność.
Rodzaje okoliczników:
Miejsca: gdzie? dokąd? skąd? którędy? (np. Idę do szkoły.)
Czasu: kiedy? jak długo? odkąd? dokąd? (np. Przyjdę jutro.)
Sposobu: jak? w jaki sposób? (np. Biegam szybko.)
Przyczyny: dlaczego? z jakiego powodu? (np. Płaczę ze smutku.)
Celu: po co? w jakim celu? (np. Uczę się by zdać egzamin.)
Warunku: pod jakim warunkiem? (np. Pójdę, jeśli będę miał czas.)
Przyzwolenia: mimo co? pomimo czego? (np. Poszedłem, mimo deszczu.)
Okolicznik najczęściej wyrażony jest przysłówkiem lub wyrażeniem przyimkowym.
Biegam szybko.
Idę do szkoły.
Przykładowe zadania
Rozpoznaj części zdania w poniższych zdaniach:
1. Mądry uczeń pilnie się uczy.
Podmiot: uczeń
Orzeczenie: uczy się
Przydawka: mądry
Okolicznik sposobu: pilnie
2. Wczoraj poszedłem do kina z kolegą.
Podmiot: ja (domyślny)
Orzeczenie: poszedłem
Okolicznik czasu: wczoraj
Okolicznik miejsca: do kina
Okolicznik towarzyszący: z kolegą
3. Dostałem od babci piękny prezent urodzinowy.
Podmiot: ja (domyślny)
Orzeczenie: dostałem
Dopełnienie: prezent
Okolicznik (odbiorca): od babci
Przydawka: piękny, urodzinowy
Podsumowanie
Pamiętaj o kilku kluczowych sprawach:
- Podmiot - kto? co?
- Orzeczenie - co robi?
- Przydawka - określa rzeczownik (jaki? czyj?)
- Dopełnienie - uzupełnia orzeczenie (odpowiada na pytania przypadków zależnych)
- Okolicznik - określa okoliczności (miejsca, czasu, sposobu itp.)
Powodzenia na sprawdzianie! Dasz radę!
Jeśli masz jeszcze jakieś pytania, śmiało pytaj!
