Hej! Gotowi na sprawdzian z części zdania w 5 klasie? Super! Razem damy radę!
Podmiot
Podmiot to najważniejsza część zdania. Mówi nam, kto lub co wykonuje czynność.
Pomyśl o tym jak o bohaterze zdania! Kto robi coś w zdaniu?
Przykłady: Mama gotuje obiad. Pies szczeka. Słońce świeci.
Rodzaje podmiotów
Mamy różne rodzaje podmiotów. Najczęściej spotykane to:
- Podmiot gramatyczny: Wyrażony rzeczownikiem lub zaimkiem. Ja czytam książkę. Kasia śpiewa.
- Podmiot logiczny: Wynika z treści zdania, ale nie jest w nim bezpośrednio wyrażony. Zmarznięto mi ręce. (Ja zmarzłem/am)
- Podmiot szeregowy: Składa się z kilku wyrazów połączonych spójnikiem. Ania i Kasia poszły do kina.
Zwróć uwagę na to, żeby poprawnie identyfikować podmiot w zdaniu!
Orzeczenie
Orzeczenie to kolejna bardzo ważna część zdania. Mówi nam, co robi podmiot. To czynność lub stan podmiotu.
Pomyśl o tym jako o akcji w zdaniu! Co robi bohater zdania?
Przykłady: Mama gotuje obiad. Pies szczeka. Słońce świeci.
Rodzaje orzeczeń
Orzeczenia dzielimy na:
- Orzeczenie czasownikowe: Wyrażone czasownikiem w formie osobowej. Czytam książkę. Piszę list.
- Orzeczenie imienne: Składa się z łącznika (być, stać się, zostać) i orzecznika (rzeczownika, przymiotnika, liczebnika lub przysłówka). On jest lekarzem. Ona została nauczycielką.
Pamiętaj, żeby szukać czasownika w zdaniu, żeby znaleźć orzeczenie!
Przydawka
Przydawka określa rzeczownik. Daje nam więcej informacji o podmiocie lub dopełnieniu.
Odpowiada na pytania: jaki? która? czyj? ile? czego?
Przykłady: Duży pies szczeka. Czerwona sukienka jest ładna. Mój brat jest wysoki.
Rodzaje przydawek
- Przydawka przymiotnikowa: Określona przymiotnikiem. Mądry uczeń.
- Przydawka rzeczowna: Określona rzeczownikiem. Samochód ojca.
- Przydawka dopełniaczowa: Wyrażona rzeczownikiem w dopełniaczu. Dom przyjaciela.
- Przydawka liczebnikowa: Określona liczebnikiem. Trzy jabłka.
- Przydawka zaimkowa: Określona zaimkiem. Mój rower.
Szukaj słów, które opisują rzeczowniki! One najczęściej są przydawkami.
Dopełnienie
Dopełnienie to część zdania, która uzupełnia orzeczenie. Wskazuje na osobę, rzecz lub zjawisko, na które oddziałuje czynność.
Odpowiada na pytania przypadków zależnych (kogo? czego? komu? czemu? kogo? co? z kim? z czym? o kim? o czym?).
Przykłady: Czytam książkę. Piszę list. Lubię lody.
Rodzaje dopełnień
- Dopełnienie bliższe: Można je zamienić na mianownik w stronie biernej. Piszę list. (List jest pisany przeze mnie).
- Dopełnienie dalsze: Nie można go zamienić na mianownik w stronie biernej. Pomagam mamie.
Zadawaj pytania od czasownika, żeby znaleźć dopełnienie!
Okolicznik
Okolicznik określa orzeczenie. Informuje o miejscu, czasie, sposobie, przyczynie lub celu czynności.
Odpowiada na pytania: gdzie? kiedy? jak? dlaczego? po co?
Przykłady: Idę do szkoły. Przyjdę jutro. Uczę się pilnie. Płaczę ze smutku. Uczę się dla przyjemności.
Rodzaje okoliczników
- Okolicznik miejsca: W parku rosną drzewa.
- Okolicznik czasu: Wczoraj padał deszcz.
- Okolicznik sposobu: Pisał starannie.
- Okolicznik przyczyny: Płakała z radości.
- Okolicznik celu: Uczy się dla wiedzy.
Zadawaj pytania od czasownika, żeby znaleźć okolicznik!
Podsumowanie
Super! Przypomnieliśmy sobie najważniejsze części zdania. Pamiętaj:
- Podmiot: Kto? Co?
- Orzeczenie: Co robi? Co się dzieje?
- Przydawka: Jaki? Który? Czyj?
- Dopełnienie: Kogo? Czego? Komu? Czemu? Kogo? Co?
- Okolicznik: Gdzie? Kiedy? Jak? Dlaczego? Po co?
Powodzenia na sprawdzianie! Jesteś świetny/a!
