Witajcie, uczniowie klasy 5! Przygotujmy się razem do sprawdzianu z czasowników dokonanych i niedokonanych. Będzie super!
Czym są Czasowniki Dokonane i Niedokonane?
To proste! Czasowniki w języku polskim dzielą się na dwie grupy: dokonane i niedokonane.
Czasowniki Niedokonane (Niedokonane)
Opisują czynności, które trwają, powtarzają się lub są w trakcie wykonywania. Nie widzimy końca tej czynności od razu.
Przykłady: czytać, pisać, biegać, oglądać, słuchać.
Pytanie pomocnicze: Co robi? Co robił? Co będzie robił?
Np. Czytam książkę. (Co robię? Czytam – czynność trwa).
Czasowniki Dokonane (Dokonane)
Opisują czynności, które zostały zakończone, osiągnęły swój cel. Widzimy, że czynność ma wyraźny koniec.
Przykłady: przeczytać, napisać, pobiec, obejrzeć, posłuchać.
Pytanie pomocnicze: Co zrobi? Co zrobił?
Np. Przeczytałem książkę. (Co zrobiłem? Przeczytałem – czynność zakończona).
Jak Rozpoznać Czasowniki Dokonane i Niedokonane?
To wymaga trochę wprawy, ale damy radę!
Spójrz na Czas
Czasowniki niedokonane mogą występować we wszystkich czasach: przeszłym, teraźniejszym i przyszłym.
Czasowniki dokonane zwykle nie występują w czasie teraźniejszym. Mają czas przeszły i przyszły złożony.
Przykłady:
- Niedokonane: Jem (teraz), jadłem (wczoraj), będę jadł (jutro).
- Dokonane: Zjadłem (wczoraj), zjem (jutro). Brak "zjem" w czasie teraźniejszym.
Poszukaj Przedrostków
Wiele czasowników dokonanych powstaje przez dodanie przedrostka (np. za-, na-, po-, prze-, wy-) do czasownika niedokonanego.
Przykłady:
- pisać (niedokonany) – napisać (dokonany)
- czytać (niedokonany) – przeczytać (dokonany)
- robić (niedokonany) – zrobić (dokonany)
Uwaga! Nie zawsze przedrostek oznacza, że czasownik jest dokonany. Niektóre czasowniki mają przedrostki, ale nadal są niedokonane. Trzeba patrzeć na znaczenie.
Zwróć Uwagę na Znaczenie
Najważniejsze jest zrozumienie, czy czynność jest zakończona, czy trwa. Pomyśl o tym, co opisuje dany czasownik.
Przykłady:
- Słuchałem muzyki (niedokonany – czynność trwała).
- Posłuchałem muzyki (dokonany – skończyłem słuchać).
- Oglądałem film (niedokonany – oglądałem jakiś czas).
- Obejrzałem film (dokonany – obejrzałem cały film).
Ćwiczenia!
Czas na praktykę! Spróbujmy razem kilku przykładów.
Zadanie 1: Określ, czy podane czasowniki są dokonane, czy niedokonane:
- malować
- namalować
- uczyć się
- nauczyć się
- pisać
- napisać
Odpowiedzi:
- malować (niedokonany)
- namalować (dokonany)
- uczyć się (niedokonany)
- nauczyć się (dokonany)
- pisać (niedokonany)
- napisać (dokonany)
Zadanie 2: Uzupełnij zdania odpowiednią formą czasownika (dokonaną lub niedokonaną):
a) Wczoraj ________ (czytać) książkę. Dziś już ją ________ (przeczytać).
b) Codziennie ________ (biegać) po parku. Dziś ________ (pobiec) szybciej niż zwykle.
Odpowiedzi:
a) Wczoraj czytałem (czytałam) książkę. Dziś już ją przeczytałem (przeczytałam).
b) Codziennie biegam po parku. Dziś pobiegłem szybciej niż zwykle.
Zadanie 3: Utwórz formę dokonaną od podanych czasowników niedokonanych:
- gotować
- rysować
- budować
Odpowiedzi:
- ugotować
- narysować
- zbudować
Pamiętaj!
- Czasowniki niedokonane – czynności trwające, powtarzające się. Pytanie: Co robi?
- Czasowniki dokonane – czynności zakończone. Pytanie: Co zrobi?
- Szukaj przedrostków.
- Zwróć uwagę na znaczenie zdania.
Podsumowanie
Super! Przeszliśmy przez najważniejsze informacje o czasownikach dokonanych i niedokonanych. Pamiętaj, ćwicz regularnie, a na sprawdzianie poradzisz sobie świetnie! Powodzenia!
