Czy słyszałeś o "50 Twarzach Greya"? To popularna seria książek i filmów. Opowiada o skomplikowanej relacji między młodą studentką, Anastasią Steele, a bogatym biznesmenem, Christianem Greyem.
Jednym z kluczowych elementów tej relacji jest BDSM. Ale co to właściwie oznacza? I czy w polskiej kulturze mamy coś podobnego, co odzwierciedla złożoność tego zjawiska?
Co to jest BDSM?
BDSM to skrót od Bondage, Discipline, Dominance/submission, Sadism/Masochism. Brzmi skomplikowanie, prawda? Najprościej mówiąc, to wachlarz praktyk seksualnych i relacji, w których istotne są elementy związane z władzą, podporządkowaniem, ograniczeniem i odczuwaniem przyjemności poprzez pewien rodzaj bólu lub dyskomfortu. To szeroka gama zachowań. Każdy element ma swoje znaczenie.
Bondage to krępowanie, wiązanie. Można to robić sznurami, chustami, kajdankami. Celem jest ograniczenie ruchu i oddanie kontroli nad ciałem partnerowi. Wyobraź sobie scenę, gdzie ktoś siedzi na krześle, związany sznurkiem. Brzmi drastycznie? Niekoniecznie. Dla niektórych to gra wstępna, sposób na zwiększenie napięcia seksualnego.
Discipline to dyscyplina. Oznacza ustalanie zasad i karanie za ich łamanie. To nie zawsze chodzi o karę fizyczną. Może to być na przykład pisanie kartek ze zdaniami, stanie w kącie, lub inne, ustalone wcześniej, formy upomnienia. Pomyśl o relacji uczeń-nauczyciel, gdzie nauczyciel wyznacza zasady i egzekwuje ich przestrzeganie.
Dominance/submission (D/s) to dominacja i uległość. To relacja, w której jedna osoba, Dominant, sprawuje kontrolę, a druga, Submissive, się jej poddaje. To może przejawiać się w wielu aspektach życia, nie tylko w sypialni. Wyobraź sobie szefa i pracownika. Szef wydaje polecenia, a pracownik je wykonuje. To pewien rodzaj dynamiki D/s, choć w innym kontekście.
Sadism/Masochism (S/M) to sadyzm i masochizm. Sadyzm to czerpanie przyjemności z zadawania bólu lub dyskomfortu. Masochizm to czerpanie przyjemności z doznawania bólu lub dyskomfortu. Ważne jest, żeby obie strony wyrażały na to zgodę. To nie chodzi o przemoc! To o kontrolowane doznania. Pomyśl o osobie, która lubi ostry sos. Dla niektórych ból pieczenia języka jest nieprzyjemny, dla innych wręcz ekscytujący.
Ważne jest, że BDSM opiera się na dobrowolności, bezpieczeństwie i świadomości (Safe, Sane, Consensual - SSC). Oznacza to, że wszystkie praktyki muszą być uzgodnione, bezpieczne i wykonywane świadomie. Nigdy nie należy robić niczego, co sprawia, że czujesz się niekomfortowo lub niebezpiecznie. Słowo klucz to zgoda. Zgoda może być wycofana w każdej chwili.
Polskie konteksty: Czy mamy coś podobnego?
Czy w polskiej kulturze istnieją elementy podobne do tych, które widzimy w BDSM? Bezpośredniego odpowiednika w historycznych tradycjach nie ma. Polska kultura, generalnie, nie jest otwarta na takie dyskusje. Natomiast można znaleźć pewne analogie w innych obszarach życia.
Relacje mistrz-uczeń: W historii Polski i innych krajów słowiańskich tradycja przekazywania wiedzy i umiejętności często opierała się na silnej hierarchii. Mistrz miał władzę i kontrolę, a uczeń musiał okazywać posłuszeństwo i szacunek. Pomyśl o średniowiecznym cechu rzemieślniczym. Mistrz uczył czeladnika zawodu, ale także wymagał bezwzględnego posłuszeństwa.
Kultura szlachecka: W dawnej Polsce kultura szlachecka cechowała się specyficzną etykietą i hierarchią. Szlachcic musiał przestrzegać określonych zasad, a naruszenie tych zasad mogło wiązać się z karą. Honor był bardzo ważny. Pojedynki były formą rozwiązywania sporów, gdzie ryzyko bólu i śmierci było realne. To, w pewnym sensie, odzwierciedla element S/M, choć w zupełnie innym kontekście społecznym.
Religia: W religiach, w tym w katolicyzmie, obecne są elementy umartwiania ciała i pokuty. Post, wyrzeczenia, pielgrzymki – to wszystko formy dyscypliny, które mają na celu oczyszczenie duchowe. Chociaż motywacja jest inna niż w BDSM, to mechanizm "zadawania sobie" pewnego dyskomfortu jest obecny.
Gry i zabawy: W dzieciństwie często bawimy się w gry, które zawierają elementy rywalizacji i podporządkowania. "Baba Jaga patrzy", "Ciuciubabka" – w tych grach jedna osoba ma władzę (Baba Jaga, Ciuciubabka), a reszta musi jej się podporządkować. To oczywiście zabawa, ale pokazuje, że dynamika władzy i uległości jest obecna w naszym życiu od najmłodszych lat.
BDSM a "50 Twarzy Greya": Krytyka
Warto wspomnieć, że "50 Twarzy Greya" jest często krytykowane za przedstawianie BDSM w sposób nierealistyczny i problematyczny. Relacja między Anastasią a Christianem Greyem jest pełna niezdrowych wzorców i braku prawdziwej zgody. Christian Grey jest przedstawiany jako kontrolujący i manipulujący, co odbiega od idei bezpiecznego i dobrowolnego BDSM.
Krytycy podkreślają, że książka romantyzuje przemoc i brak szacunku dla granic drugiej osoby. Dlatego ważne jest, aby pamiętać, że "50 Twarzy Greya" to fikcja, a prawdziwe BDSM opiera się na wzajemnym szacunku, komunikacji i dobrowolnej zgodzie.
Pamiętaj, że BDSM to tylko jedna z wielu form ekspresji seksualnej. To, co podoba się jednej osobie, niekoniecznie musi podobać się innej. Najważniejsze jest, aby być szczerym wobec siebie i swojego partnera, i żeby zawsze dbać o swoje bezpieczeństwo i komfort.
Podsumowując, choć w polskiej kulturze trudno znaleźć dosłowne odpowiedniki BDSM, to pewne elementy dynamiki władzy, podporządkowania i dyscypliny są obecne w różnych aspektach naszego życia. Ważne jest, by pamiętać o dobrowolności i bezpieczeństwie w relacjach.
