Zastanawiasz się, co tak naprawdę oznacza zdolność do czynności prawnych? To fundamentalne pojęcie w prawie cywilnym. Określa, czy dana osoba może samodzielnie zawierać umowy, zaciągać zobowiązania i dysponować swoim majątkiem. Spróbujmy to rozłożyć na czynniki pierwsze.
Zdolność do czynności prawnych to po prostu zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych. Czynnością prawną jest na przykład zawarcie umowy kupna-sprzedaży, darowizny, czy zaciągnięcie pożyczki. Oznacza to, że osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych może samodzielnie podejmować decyzje dotyczące swojego majątku i swoich praw. Ma moc prawną do kształtowania swojej sytuacji prawnej.
Kto posiada zdolność do czynności prawnych?
Prawo polskie wyróżnia trzy stopnie zdolności do czynności prawnych. To zdolność pełna, ograniczona i brak zdolności. Każdy stopień ma swoje konsekwencje prawne. Określają one zakres swobody danej osoby w podejmowaniu decyzji.
Pełna zdolność do czynności prawnych
Osoby pełnoletnie, czyli te, które ukończyły 18 lat, co do zasady posiadają pełną zdolność do czynności prawnych. Mogą samodzielnie zawierać umowy, kupować nieruchomości, zaciągać kredyty, dysponować swoim majątkiem. Mają pełną swobodę w kształtowaniu swojej sytuacji prawnej. Nie potrzebują zgody opiekuna prawnego ani kuratora.
Wyjątkiem od tej zasady jest ubezwłasnowolnienie. Sąd może pozbawić osobę pełnoletnią zdolności do czynności prawnych (ubezwłasnowolnienie całkowite) lub ją ograniczyć (ubezwłasnowolnienie częściowe). Dzieje się to, gdy osoba nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych.
Przykład? Pan Jan, który ukończył 18 lat, może samodzielnie kupić samochód. Może też wynająć mieszkanie i podpisać umowę o pracę. Nie potrzebuje do tego zgody rodziców.
Ograniczona zdolność do czynności prawnych
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych posiadają osoby, które ukończyły 13 lat, ale nie ukończyły jeszcze 18 lat. Mają one większą swobodę niż osoby nieposiadające żadnej zdolności. Ale ich możliwości są ograniczone w porównaniu do osób pełnoletnich.
Osoby z ograniczoną zdolnością mogą zawierać umowy w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Mogą na przykład kupić sobie bilet do kina, książkę czy słodycze. Mogą również rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów postanowi inaczej. Nie mogą jednak samodzielnie kupić nieruchomości, zaciągnąć kredytu, ani zawrzeć umowy, które mają dla nich istotne znaczenie majątkowe. Do takich czynności potrzebują zgody przedstawiciela ustawowego, najczęściej rodzica lub opiekuna.
Przykład? Nastolatek w wieku 15 lat może kupić sobie rower. Może też pójść do pracy i zarobione pieniądze wydać na swoje potrzeby. Ale do zakupu mieszkania potrzebuje zgody rodziców.
Brak zdolności do czynności prawnych
Brak zdolności do czynności prawnych dotyczy osób, które nie ukończyły 13 lat oraz osób ubezwłasnowolnionych całkowicie. Osoby te nie mogą samodzielnie dokonywać żadnych czynności prawnych. Wszystkie czynności w ich imieniu dokonują przedstawiciele ustawowi, czyli najczęściej rodzice lub opiekunowie prawni. To oni reprezentują te osoby i zarządzają ich majątkiem.
Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie, podobnie jak dziecko poniżej 13 roku życia, nie może samodzielnie zawrzeć żadnej umowy. Nawet drobne zakupy, np. w sklepie, są uznawane za nieważne, chyba że zostały dokonane w ramach tzw. umowy powszechnie zawieranej w drobnych bieżących sprawach życia codziennego.
Przykład? Dziecko w wieku 10 lat nie może samodzielnie kupić samochodu. Ani zawrzeć umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych. Wszystkie te czynności wymagają działania jego rodziców lub opiekunów prawnych.
Konsekwencje braku lub ograniczenia zdolności do czynności prawnych
Czynność prawna dokonana przez osobę nieposiadającą zdolności do czynności prawnych jest nieważna. Oznacza to, że nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Natomiast czynność prawna dokonana przez osobę z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych jest ważna, ale wymaga potwierdzenia przez przedstawiciela ustawowego. Jeżeli przedstawiciel ustawowy nie potwierdzi takiej czynności, jest ona nieważna.
Pamiętaj, że zdolność do czynności prawnych to niezwykle ważny element prawa cywilnego. Wpływa na nasze codzienne życie. Określa, czy możemy samodzielnie podejmować decyzje dotyczące naszych spraw i majątku. Zrozumienie tych zasad pozwala nam funkcjonować w społeczeństwie zgodnie z obowiązującym prawem.
Warto również pamiętać, że zdolność do czynności prawnych może być przywrócona. Osoba ubezwłasnowolniona może zostać ubezwłasnowolniona częściowo lub w całości, jeśli ustaną przyczyny, które były podstawą ubezwłasnowolnienia. O tym decyduje sąd.
