Witaj! Przygotowujesz się do egzaminu ze słowotwórstwa? Super! Razem damy radę!
Zacznijmy od podstaw: co to jest definicja słowotwórcza?
Definicja Słowotwórcza - Wprowadzenie
Definicja słowotwórcza, najprościej mówiąc, to opis tego, jak powstaje dane słowo.
Pokazuje, od jakiego słowa podstawowego (podstawy słowotwórczej) pochodzi i za pomocą jakich formantów (cząstek słowotwórczych) zostało utworzone.
Pamiętaj, że definicja słowotwórcza odnosi się tylko do słów motywowanych słowotwórczo. Co to oznacza? Zaraz wyjaśnię!
Słowa Motywowane i Niemotywowane
Słowo motywowane to takie, którego znaczenie możemy wytłumaczyć poprzez odniesienie do innego, istniejącego słowa.
Na przykład: słowo "biegacz" jest motywowane przez słowo "biegać". Wiemy, że biegacz to ktoś, kto biega. Ta zależność jest jasna i zrozumiała.
Z kolei słowo niemotywowane to takie, którego znaczenia nie da się wytłumaczyć w ten sposób. Nie pochodzi ono od innego, istniejącego słowa w języku polskim. Jest po prostu "pierwotne".
Przykładem jest słowo "dom". Nie możemy powiedzieć, że "dom" pochodzi od innego słowa i jego znaczenie wynika z tego słowa.
Dlatego definicje słowotwórcze tworzymy tylko dla słów motywowanych, bo tylko w ich przypadku ma to sens.
Elementy Definicji Słowotwórczej
Definicja słowotwórcza składa się z kilku kluczowych elementów.
1. Podstawa Słowotwórcza: To słowo, od którego pochodzi nowe słowo. Jest to baza, fundament, na którym budujemy nowe znaczenie.
W przykładzie "biegacz", podstawą słowotwórczą jest "biegać".
2. Formant: To cząstka słowotwórcza, która została dodana do podstawy słowotwórczej, aby utworzyć nowe słowo. Może to być przedrostek (np. od-), przyrostek (np. -acz), wrostek, lub oboczność.
W "biegaczu" formantem jest przyrostek "-acz".
3. Słowotwórstwo: To proces tworzenia nowego słowa. Pokazuje, jak podstawa słowotwórcza i formant łączą się, tworząc nowe znaczenie.
Jak Zapisywać Definicje Słowotwórcze?
Istnieje kilka sposobów zapisywania definicji słowotwórczych. Najważniejsze jest, aby były one jasne i zrozumiałe.
Często używa się następującego schematu:
Nowe słowo = Podstawa słowotwórcza + Formant + Znaczenie
Przykład dla "biegacza":
Biegacz = biegać + -acz + 'osoba, która biega'
Można też używać bardziej opisowych sformułowań:
Biegacz to 'osoba, która biega'. Słowo utworzone od czasownika biegać za pomocą przyrostka -acz.
Przykłady Definicji Słowotwórczych
Zobaczmy kilka przykładów, aby lepiej zrozumieć, jak to działa.
1. Przebudowa:
Przebudowa = budować + prze- + 'ponowne budowanie'
2. Książeczka:
Książeczka = książka + -eczka + 'mała książka'
3. Nauczyciel:
Nauczyciel = uczyć + -ciel + 'osoba, która uczy'
4. Odczytać:
Odczytać = czytać + od- + 'przeczytać na nowo'
Pułapki i Wyjątki
Pamiętaj, że w słowotwórstwie istnieją pewne pułapki i wyjątki. Nie wszystkie słowa wyglądające podobnie muszą być ze sobą powiązane słowotwórczo.
Na przykład, słowo "twarz" i "twarożek" brzmią podobnie, ale nie są ze sobą powiązane słowotwórczo. "Twarożek" pochodzi od "twaróg".
Uważaj na słowa z historycznymi formantami, które nie są już aktywne w języku polskim.
Podsumowanie
Aby dobrze zrozumieć definicję słowotwórczą, zapamiętaj:
- Definicja słowotwórcza opisuje proces tworzenia słowa.
- Dotyczy tylko słów motywowanych.
- Składa się z podstawy słowotwórczej i formantu.
- Pokazuje związek znaczeniowy między słowami.
Ćwicz! Im więcej przykładów przeanalizujesz, tym lepiej zrozumiesz zasady słowotwórstwa.
Powodzenia na egzaminie! Wierzę w Ciebie!
