Wyobraź sobie szefa, który słucha Twoich pomysłów. Który chce, żeby firma dobrze prosperowała, ale dba też o pracowników. Brzmi jak marzenie? Właśnie takie założenia miał absolutyzm oświecony.
Zacznijmy od początku. Czym w ogóle jest absolutyzm? Najprościej mówiąc, to system rządów, w którym władza jest skupiona w rękach jednej osoby, np. króla. Ta osoba ma praktycznie nieograniczoną władzę i decyduje o wszystkim w państwie. Żadne prawo nie ogranicza jej decyzji.
A co to znaczy "oświecony"? Oświecenie to epoka w historii Europy, która przypada na XVIII wiek. Ludzie zaczęli wtedy wierzyć w rozum, naukę i postęp. Uważali, że dzięki wiedzy można poprawić świat i życie ludzi. Stawiano na edukację i tolerancję.
Absolutyzm Oświecony - Połączenie Dwóch Światów
Absolutyzm oświecony to połączenie tych dwóch idei. To taki system rządów, w którym władca absolutny rządzi państwem, ale inspiruje się ideami oświecenia. Nie jest to więc tyran, który myśli tylko o sobie. Wręcz przeciwnie. Chce dobra dla swojego ludu i stara się rządzić mądrze i sprawiedliwie.
Władca oświecony uważa, że jego władza pochodzi od Boga, ale rozumie też, że ma obowiązki wobec swoich poddanych. Uważa się za "pierwszego sługę państwa". Chce, żeby państwo było silne i bogate, ale też żeby ludzie żyli w nim godnie.
To tak jak z szefem firmy, o którym wspomnieliśmy na początku. Ma on pełną władzę nad firmą, ale stara się zarządzać nią w sposób, który przynosi korzyści wszystkim – zarówno firmie, jak i pracownikom. Inwestuje w szkolenia, dba o dobre warunki pracy i słucha sugestii pracowników.
Cechy Charakterystyczne Absolutyzmu Oświeconego
Jak rozpoznać władcę oświeconego? Jest kilka cech, które go charakteryzują:
* Reforma państwa: Władca oświecony dąży do unowocześnienia państwa. Wprowadza nowe prawa, reformuje administrację, armię i system podatkowy. Chce, żeby państwo działało sprawniej i efektywniej. Na przykład, wprowadza jeden system miar i wag, żeby ułatwić handel. * Popieranie nauki i kultury: Władca oświecony wierzy w potęgę wiedzy. Zakłada szkoły, uniwersytety i biblioteki. Wspiera artystów i naukowców. Uważa, że kultura i nauka to klucz do postępu. Dofinansowuje budowę teatrów i muzeów. * Tolerancja religijna: Władca oświecony jest tolerancyjny wobec innych religii. Nie prześladuje ludzi za ich wiarę. Uważa, że każdy ma prawo do wyznawania swojej religii. Wprowadza prawa chroniące mniejszości religijne. * Ograniczenie wpływów Kościoła: Władca oświecony stara się ograniczyć wpływy Kościoła na państwo. Uważa, że Kościół powinien zajmować się sprawami duchowymi, a nie polityką. Konfiskuje majątki kościelne i podporządkowuje Kościół państwu. * Poprawa warunków życia chłopów: Władca oświecony stara się poprawić warunki życia chłopów. Zmniejsza ich obciążenia podatkowe i wprowadza reformy rolne. Uważa, że chłopi to ważna część społeczeństwa i trzeba o nich dbać. Wydaje dekrety, które ograniczają pańszczyznę.Przykłady Władców Oświeconych
W historii Europy było kilku władców, którzy starali się wprowadzać idee oświecenia w swoich państwach. Najbardziej znanymi przykładami są:
* Fryderyk II Wielki - król Prus. Znany z reform wojskowych i administracyjnych. Dbał o rozwój nauki i sztuki. Uważał się za "pierwszego sługę państwa". Znał osobiście Woltera i korespondował z nim. * Maria Teresa - cesarzowa Austrii. Wprowadziła wiele reform w dziedzinie edukacji, administracji i prawa. Zniosła tortury w procesach sądowych. Uważała, że władca powinien dbać o dobro swoich poddanych. * Józef II - syn Marii Teresy i również cesarz Austrii. Kontynuował reformy matki. Znany z dekretu o tolerancji religijnej i zniesienia poddaństwa chłopów. Jego reformy były jednak często wprowadzane zbyt szybko i spotykały się z oporem społeczeństwa. * Katarzyna II Wielka - cesarzowa Rosji. Początkowo flirtowała z ideami oświecenia. Zapraszała do Rosji filozofów i artystów. Wprowadziła pewne reformy w dziedzinie prawa i administracji, ale w praktyce jej rządy były autorytarne. Powstanie Pugaczowa pokazało granice jej liberalizmu.Czy Absolutyzm Oświecony Był Naprawdę Oświecony?
Trzeba pamiętać, że absolutyzm oświecony to nie to samo co demokracja. Władza nadal była skupiona w rękach jednej osoby. Reformy wprowadzane przez władców oświeconych często miały na celu umocnienie ich władzy, a nie tylko poprawę życia poddanych. Nie wszyscy poddani byli też beneficjentami tych reform – nie zawsze uwzględniano interesy wszystkich grup społecznych.
Często, idee oświecenia służyły jako narzędzie do legitymizacji władzy absolutnej. Władca mógł argumentować, że jego rządy są dobre, ponieważ wprowadza reformy i dba o dobro poddanych. Jednak w praktyce, jego władza pozostawała nieograniczona.
Mimo to, absolutyzm oświecony był ważnym etapem w historii Europy. Przyczynił się do rozwoju nauki, kultury i edukacji. Wprowadził pewne standardy prawne i administracyjne. Dał początek procesom, które w przyszłości doprowadziły do rozwoju demokracji. Można powiedzieć, że to taki "krok w dobrą stronę".
Pomyśl o tym tak: masz ograniczone pole manewru, ale starasz się zrobić jak najwięcej dobrego w danej sytuacji. Władcy oświeceni mieli ogromną władzę, ale przynajmniej próbowali używać jej w sposób, który, ich zdaniem, przynosił korzyści społeczeństwu. Czy im się to udało? To już temat na inną dyskusję.
