Susan Sontag jest postacią niezwykle istotną dla humanistyki. Zajmowała się krytyką literacką, eseistyką i reżyserią. Jej prace prowokują do myślenia i reinterpretacji zastanych prawd. Jednym z jej najbardziej znanych dzieł jest "Choroba jako metafora".
Czym jest Choroba jako Metafora?
"Choroba jako metafora" (Illness as Metaphor) to esej, w którym Sontag analizuje, jak społeczeństwo postrzega i reprezentuje choroby. Skupia się głównie na raku i gruźlicy. Pokazuje, jak te choroby stały się nośnikami kulturowych znaczeń i uprzedzeń. Te znaczenia, zdaniem Sontag, obciążają chorych dodatkowym cierpieniem, poza samym fizycznym doświadczeniem choroby. Choroba nie jest tylko stanem medycznym, ale też konstruktem społecznym.
Jak to wytłumaczyć uczniom?
Zacznij od wprowadzenia pojęcia metafory. Wyjaśnij, że metafora to przenośnia, użycie słowa w innym niż dosłownym znaczeniu. Można to zobrazować przykładami z życia codziennego. Następnie przejdź do omówienia, jak choroby bywają "metaforyzowane".
Warto posłużyć się przykładami. Zapytaj uczniów, jak media przedstawiają osoby chore na raka. Czy widzą w nich walecznych bohaterów, czy ofiary losu? Jak przedstawiana jest sama choroba? Czy jako "walka", "wróg", "kara"? To pomoże im zrozumieć, jak język kształtuje nasze postrzeganie choroby.
Przykłady z książki
Sontag pokazuje, że gruźlica, w XIX wieku, była romantyzowana. Uważano ją za chorobę wrażliwych i kreatywnych jednostek. Bledkość i kruchość stały się atrybutami urody. Rak natomiast, w XX wieku, był postrzegany jako choroba związana z tłumieniem emocji i brakiem asertywności. Był karą za niewłaściwe życie, ukryte żale.
Zwróć uwagę, że te interpretacje nie mają podstaw naukowych. Są to konstrukcje społeczne, które nakładają na chorych poczucie winy i odpowiedzialności za swoją chorobę. Sontag podkreśla, że choroby są po prostu wynikiem biologicznych procesów.
Dlaczego to ważne?
Zrozumienie, jak choroby są metaforyzowane, pozwala na bardziej empatyczne i świadome podejście do osób chorych. Pomaga uniknąć stygmatyzacji i obciążania chorych dodatkowymi, nieuzasadnionymi oczekiwaniami. Sontag apeluje o "odmetaforyzowanie" choroby. Chce, abyśmy skupili się na medycznym aspekcie, a nie na fantazjach i uprzedzeniach z nią związanych. Ważna jest solidarność z chorymi, a nie moralizowanie.
Najczęstsze nieporozumienia
Częstym błędem jest myślenie, że Sontag neguje realność choroby. Ona nie twierdzi, że choroby nie istnieją. Krytykuje natomiast kulturowe interpretacje choroby. Sprzeciwia się obciążaniu chorych symbolicznymi znaczeniami, które utrudniają im powrót do zdrowia.
Innym nieporozumieniem jest postrzeganie "Choroby jako metafory" jako ataku na medycynę. Sontag nie podważa roli lekarzy i terapii. Apeluje o zmianę w sposobie myślenia o chorobie w społeczeństwie. Chce, abyśmy patrzyli na chorobę jako na problem medyczny, a nie moralny.
Jak zaangażować uczniów?
Można zorganizować dyskusję na temat współczesnych metafor chorób. Jak przedstawiany jest COVID-19? Czy używa się wobec niego metafor wojennych? Jak to wpływa na nasze postrzeganie pandemii? Analiza aktualnych przykładów pomoże uczniom lepiej zrozumieć koncepcje Sontag.
Innym pomysłem jest analiza reklam leków. Jak w reklamach przedstawiane są choroby? Czy używa się metafor? Jakie emocje mają wywołać reklamy? Taka analiza pokaże uczniom, jak język jest wykorzystywany do manipulowania naszymi przekonaniami na temat zdrowia i choroby.
Można także poprosić uczniów o napisanie krótkich esejów na temat ich własnych doświadczeń z chorobą, lub obserwacji dotyczących tego, jak inni ludzie postrzegają choroby. To pozwoli im na refleksję i osobiste zaangażowanie w temat. Ważne jest, aby podkreślić, że doświadczenia te są prywatne i należy je szanować.
Wnioski
Esej Sontag jest wciąż aktualny. Warto zapoznać z nim uczniów. Analiza "Choroby jako metafory" uczy krytycznego myślenia. Rozwija empatię i świadomość społeczną. Pomaga zrozumieć, jak język kształtuje nasze postrzeganie świata. Zachęca do refleksji nad naszymi uprzedzeniami i stereotypami. Pamiętaj, żeby podkreślić, że intencją Sontag nie było bagatelizowanie czy negowanie doświadczeń osób chorych, ale raczej zwrócenie uwagi na szkodliwe konstrukcje społeczne.
Ucząc o "Chorobie jako metaforze", wyposażasz uczniów w narzędzia do bardziej świadomego i współczującego postrzegania choroby. Pomagasz im stać się bardziej odpowiedzialnymi i krytycznymi odbiorcami informacji. Promujesz empatię i zrozumienie w społeczeństwie. Umożliwiasz im głębsze zrozumienie mechanizmów społecznych i kulturowych.
