Cześć! Przygotowujesz się do sprawdzianu z chemii dla klasy 7, dział pierwszy? Świetnie! Omówimy sobie najważniejsze zagadnienia, żebyś był/a pewny/a siebie na teście. Skupimy się na podstawach, które musisz znać.
Podział chemii i jej znaczenie
Chemia to nauka o substancjach, ich właściwościach, składzie i przemianach. Jest bardzo szeroką dziedziną. Dlatego dzieli się na różne działy. Każdy z nich zajmuje się innym aspektem chemii. Do najważniejszych działów należą: chemia nieorganiczna, chemia organiczna, biochemia i chemia fizyczna.
Chemia nieorganiczna bada związki, które nie zawierają węgla (z wyjątkiem niektórych, jak tlenki węgla). Zajmuje się minerałami, metalami i ich związkami. Przykładem może być badanie właściwości soli kuchennej (NaCl) lub kwasu siarkowego (H2SO4).
Chemia organiczna zajmuje się związkami węgla. To bardzo rozległa dziedzina, bo związków węgla jest ogromna ilość. Bada się m.in. węglowodany, białka i tłuszcze. Są one podstawowymi składnikami organizmów żywych. Przykładami są metan (CH4) i glukoza (C6H12O6).
Biochemia łączy chemię z biologią. Bada procesy chemiczne zachodzące w organizmach żywych. Zajmuje się np. metabolizmem, czyli przemianami związków chemicznych w komórkach. Bada enzymy i inne substancje biologicznie czynne.
Chemia fizyczna zajmuje się prawami fizycznymi rządzącymi zjawiskami chemicznymi. Bada np. szybkość reakcji chemicznych i równowagę chemiczną. Korzysta z narzędzi matematycznych i fizycznych, aby opisywać procesy chemiczne.
Substancje i mieszaniny
Wszystko, co nas otacza, zbudowane jest z substancji. Substancja to materia o określonym składzie i właściwościach. Może to być np. woda, sól kuchenna czy żelazo. Substancje dzielimy na proste (pierwiastki) i złożone (związki chemiczne).
Pierwiastki to substancje, których nie można rozłożyć na prostsze. Składają się z atomów jednego rodzaju. Przykłady to: tlen (O), wodór (H) i złoto (Au). Znajdują się one w układzie okresowym pierwiastków.
Związki chemiczne to substancje, które składają się z atomów różnych pierwiastków połączonych ze sobą wiązaniami chemicznymi. Można je rozłożyć na prostsze substancje w wyniku reakcji chemicznych. Przykładem jest woda (H2O), która składa się z atomów wodoru i tlenu.
Mieszaniny to połączenia dwóch lub więcej substancji, które nie reagują ze sobą chemicznie. Możemy je rozdzielić metodami fizycznymi. Dzielimy je na jednorodne i niejednorodne.
Mieszaniny jednorodne to takie, w których nie widać gołym okiem składników. Składniki są równomiernie rozproszone. Przykładem jest roztwór soli w wodzie lub powietrze.
Mieszaniny niejednorodne to takie, w których widać gołym okiem lub pod mikroskopem składniki. Składniki nie są równomiernie rozproszone. Przykładem jest piasek z wodą lub zupa warzywna.
Metody rozdzielania mieszanin
Mieszaniny można rozdzielać na składniki różnymi metodami fizycznymi. Wybór metody zależy od rodzaju mieszaniny i właściwości jej składników. Do najpopularniejszych metod należą: dekantacja, sączenie (filtracja), odparowanie, destylacja i chromatografia.
Dekantacja polega na zlewaniu cieczy znad osadu. Stosuje się ją do rozdzielania mieszanin niejednorodnych, w których jeden ze składników osiada na dnie naczynia. Przykład: oddzielanie piasku od wody.
Sączenie (filtracja) polega na przepuszczaniu mieszaniny przez filtr. Filtr zatrzymuje składniki stałe, a przepuszcza ciecz. Stosuje się ją do rozdzielania mieszanin niejednorodnych, w których jeden ze składników jest nierozpuszczalny w cieczy. Przykład: oddzielanie fusów od kawy.
Odparowanie polega na ogrzewaniu mieszaniny, aż ciecz odparuje. Składnik stały pozostaje na dnie naczynia. Stosuje się ją do rozdzielania mieszanin jednorodnych, w których jeden ze składników jest lotny. Przykład: otrzymywanie soli z roztworu soli.
Destylacja polega na ogrzewaniu mieszaniny cieczy o różnych temperaturach wrzenia. Para cieczy o niższej temperaturze wrzenia jest skraplana i zbierana oddzielnie. Stosuje się ją do rozdzielania mieszanin jednorodnych cieczy. Przykład: oddzielanie alkoholu od wody.
Chromatografia to metoda rozdzielania mieszanin, w której składniki przemieszczają się z różną prędkością przez fazę stacjonarną. Stosuje się ją do rozdzielania bardzo złożonych mieszanin. Przykład: rozdzielanie barwników.
Właściwości substancji
Każda substancja ma określone właściwości. Dzielimy je na fizyczne i chemiczne. Właściwości fizyczne można zaobserwować bez zmiany składu chemicznego substancji. Właściwości chemiczne opisują, jak substancja reaguje z innymi substancjami.
Do właściwości fizycznych należą: stan skupienia (stały, ciekły, gazowy), barwa, zapach, gęstość, temperatura wrzenia, temperatura topnienia, rozpuszczalność w wodzie i przewodnictwo elektryczne.
Do właściwości chemicznych należą: palność, reaktywność z kwasami i zasadami, zdolność do korozji i toksyczność.
Znajomość właściwości substancji jest bardzo ważna. Pozwala nam przewidzieć, jak dana substancja zachowa się w różnych warunkach. Umożliwia także dobór odpowiednich materiałów do różnych zastosowań.
Pamiętaj, żeby powtórzyć te zagadnienia przed sprawdzianem. Powodzenia!
