Hej! Przygotowujesz się do sprawdzianu z chemii z Chemia Nowa Era 1 Technikum? Super! Zróbmy powtórkę w sposób, który pomoże Ci wszystko wizualnie zapamiętać.
Atom – jak cegiełka Lego
Wyobraź sobie, że atom to taka mała cegiełka Lego. Jest podstawową jednostką wszystkiego wokół nas.
Składa się z jeszcze mniejszych części: protonów, neutronów i elektronów.
Protony mają ładunek dodatni (+). Pomyśl o nich jako o małych czerwonych kuleczkach, które lubią być w centrum.
Neutrony nie mają ładunku (są neutralne). Wyobraź sobie je jako szare kuleczki, które siedzą obok protonów, w centrum atomu.
Razem, protony i neutrony, tworzą jądro atomowe. To jak forteca w środku cegiełki Lego.
Elektrony mają ładunek ujemny (-). Wyobraź sobie, że są to małe niebieskie kuleczki krążące wokół jądra atomowego. Krążą po orbitalach.
Orbitale to takie "ścieżki", po których poruszają się elektrony. Trochę jak planety krążące wokół Słońca.
Liczba protonów w jądrze atomowym określa, jaki to pierwiastek. Np. atom, który ma 1 proton to wodór (H). Atom z 6 protonami to węgiel (C).
Układ okresowy – mapa pierwiastków
Układ okresowy to taka wielka mapa, na której poukładane są wszystkie znane pierwiastki.
Jest podzielony na grupy (pionowe kolumny) i okresy (poziome rzędy).
Grupy wskazują na podobne właściwości chemiczne. Na przykład, pierwiastki z pierwszej grupy (oprócz wodoru) to metale alkaliczne. Są bardzo reaktywne.
Okresy pokazują, ile powłok elektronowych ma atom. Atom z pierwszego okresu ma jedną powłokę, atom z drugiego okresu ma dwie powłoki, i tak dalej.
Wyobraź sobie układ okresowy jako tablicę z szufladkami, gdzie każda szufladka ma swój pierwiastek.
Wiązania chemiczne – łączenie klocków
Wiązania chemiczne to siły, które łączą atomy ze sobą, tworząc cząsteczki lub związki chemiczne.
Mamy różne rodzaje wiązań.
Wiązanie kowalencyjne powstaje, gdy atomy wspólnie używają elektronów. Wyobraź sobie, że dwa dzieci dzielą się zabawką – każde z nich może się nią bawić.
Wiązanie jonowe powstaje, gdy jeden atom oddaje elektron drugiemu. To tak, jakby jedno dziecko dało swoją zabawkę drugiemu na stałe.
Na przykład, sól kuchenna (NaCl) powstaje dzięki wiązaniu jonowemu. Atom sodu (Na) oddaje elektron atomowi chloru (Cl).
Wiązanie metaliczne występuje w metalach. Elektrony są "uwolnione" i mogą swobodnie poruszać się po całym metalu. To jak wielki plac zabaw, gdzie wszystkie dzieci mogą bawić się wszystkimi zabawkami.
Reakcje chemiczne – zmiana układanki
Reakcja chemiczna to proces, w którym jedne związki chemiczne zamieniają się w inne.
To jak zmiana układanki. Masz pewne elementy (substraty), a po reakcji masz inne elementy (produkty).
Na przykład, spalanie drewna to reakcja chemiczna. Drewno (substrat) reaguje z tlenem (substrat) i powstaje popiół, dwutlenek węgla i woda (produkty).
Reakcje chemiczne opisujemy za pomocą równań reakcji.
Równanie reakcji pokazuje, co reaguje z czym i co powstaje. Ważne jest, aby równanie było zbilansowane, czyli żeby liczba atomów każdego pierwiastka była taka sama po obu stronach równania.
Wyobraź sobie, że masz wagę szalkową. Po jednej stronie kładziesz substraty, a po drugiej stronie produkty. Waga musi być w równowadze!
Stężenia – ile czego jest
Stężenie to ilość substancji rozpuszczonej w danej objętości roztworu.
Wyobraź sobie, że robisz herbatę. Jeśli wsypiesz dużo cukru, herbata będzie bardzo słodka. Jeśli wsypiesz mało cukru, herbata będzie mało słodka.
Stężenie to właśnie miara tej "słodkości".
Najczęściej używamy stężenia molowego (mol/dm3). Mówi nam, ile moli substancji rozpuszczono w jednym decymetrze sześciennym (litrze) roztworu.
Im wyższe stężenie, tym więcej substancji w roztworze.
Kwasy i zasady – skala pH
Kwasy i zasady to dwie przeciwstawne grupy związków chemicznych.
Mierzymy ich moc za pomocą skali pH.
Skala pH ma wartości od 0 do 14.
pH=7 oznacza roztwór obojętny (np. czysta woda).
pH<7 oznacza roztwór kwaśny (np. sok z cytryny).
pH>7 oznacza roztwór zasadowy (np. mydło).
Wyobraź sobie, że masz linijkę. Pośrodku jest 7 (obojętne). Im bliżej 0, tym bardziej kwaśne. Im bliżej 14, tym bardziej zasadowe.
To wszystko! Mam nadzieję, że dzięki temu powtórzeniu wszystko stało się jaśniejsze i łatwiejsze do zapamiętania. Powodzenia na sprawdzianie!
