Witajcie, drodzy piątoklasiści! Przygotowujecie się do sprawdzianu z biologii? Świetnie! Ten przewodnik pomoże Wam usystematyzować wiedzę i poczuć się pewniej.
Budowa Komórki
Pamiętajcie, że podstawową jednostką życia jest komórka. Wszystkie organizmy są z niej zbudowane.
Składniki Komórki
Komórka to jak małe miasto. Ma swoje "dzielnice" czyli organelle, które pełnią różne funkcje.
Błona komórkowa: To mur otaczający miasto. Oddziela wnętrze komórki od środowiska zewnętrznego.
Cytoplazma: To wszystko, co znajduje się wewnątrz komórki poza jądrem komórkowym. Coś jak przestrzeń miejska.
Jądro komórkowe: To centrum dowodzenia. Zawiera DNA, czyli instrukcje dotyczące działania komórki.
Mitochondria: To elektrownie komórki. Dostarczają jej energię.
Chloroplasty: Występują tylko w komórkach roślinnych. Umożliwiają fotosyntezę, czyli wytwarzanie pokarmu z energii słonecznej.
Komórka Roślinna a Komórka Zwierzęca
Komórka roślinna ma dodatkowo ścianę komórkową (dodatkowe "mury") i chloroplasty.
Komórka zwierzęca ich nie posiada.
Czynności Życiowe Organizów
Życie to nie tylko budowa, ale i działanie. Wszystkie organizmy wykonują pewne podstawowe czynności.
Odżywianie się
Organizmy potrzebują energii do życia. Rośliny są samożywne (autotrofy) – same wytwarzają pokarm. Zwierzęta są cudzożywne (heterotrofy) – pobierają pokarm z otoczenia.
Fotosynteza: Proces wytwarzania pokarmu przez rośliny z wykorzystaniem energii słonecznej, wody i dwutlenku węgla. Powstaje glukoza i tlen.
Oddychanie
Oddychanie to proces uwalniania energii z pokarmu. Organizmy pobierają tlen i wydalają dwutlenek węgla (z wyjątkiem fotosyntezy!).
Wydalanie
Organizmy muszą pozbywać się zbędnych i szkodliwych substancji. To właśnie wydalanie.
Ruch
Ruch umożliwia organizmom przemieszczanie się i reagowanie na bodźce. Rośliny też się poruszają, choć często bardzo wolno.
Reagowanie na Bodźce
Organizmy reagują na zmiany w otoczeniu. Na przykład, zamykamy oczy, gdy świeci słońce.
Rozmnażanie się
Rozmnażanie umożliwia przekazywanie cech potomstwu i przedłużenie gatunku.
Wzrost i Rozwój
Organizmy rosną i zmieniają się. To wzrost i rozwój.
Królestwa Organizmów
Organizmy dzielimy na królestwa. Pamiętacie jakie?
Bakterie
Bardzo małe i proste organizmy. Nie mają jądra komórkowego.
Protisty
Bardziej złożone niż bakterie, ale nadal proste organizmy. Mogą być samożywne lub cudzożywne.
Grzyby
Cudzożywne organizmy. Rozkładają martwą materię organiczną.
Rośliny
Samożywne organizmy. Mają chloroplasty i przeprowadzają fotosyntezę.
Zwierzęta
Cudzożywne organizmy. Zwykle aktywnie się poruszają.
Adaptacje Organizmów do Środowiska
Organizmy są przystosowane do życia w określonych środowiskach. Adaptacje to cechy, które im to ułatwiają.
Na przykład: kaktusy magazynują wodę, żeby przetrwać na pustyni.
Powtórka i Podsumowanie
Uff, to sporo informacji! Sprawdźmy, co najważniejsze:
- Komórka to podstawowa jednostka życia.
- Organelle komórkowe pełnią różne funkcje.
- Fotosynteza to proces wytwarzania pokarmu przez rośliny.
- Organizmy wykonują czynności życiowe: odżywianie, oddychanie, wydalanie, ruch, reagowanie na bodźce, rozmnażanie, wzrost i rozwój.
- Organizmy dzielimy na królestwa: bakterie, protisty, grzyby, rośliny i zwierzęta.
- Adaptacje to cechy, które ułatwiają organizmom życie w danym środowisku.
Pamiętajcie o regularnym powtarzaniu materiału i rozwiązywaniu zadań. Trzymam za Was kciuki! Powodzenia na sprawdzianie!
