Budowa I Czynności życiowe Organizmów Sprawdzian Klasa 5 Nowa Era

Hej! Przygotowujesz się do sprawdzianu z biologii w klasie 5? Super! Ten przewodnik pomoże Ci usystematyzować wiedzę i poczuć się pewniej.

Budowa komórki

Pamiętaj, że wszystkie organizmy żywe zbudowane są z komórek. To takie małe cegiełki życia!

Główne elementy komórki

Każda komórka ma kilka podstawowych części.

• Błona komórkowa: Otacza komórkę i oddziela ją od otoczenia. To taka "skóra" komórki.
• Cytoplazma: Wypełnia wnętrze komórki. W niej znajdują się różne organelle.
• Jądro komórkowe: Zawiera materiał genetyczny, czyli DNA. To takie centrum dowodzenia komórki.

Komórka roślinna vs. zwierzęca

Komórki roślinne i zwierzęce różnią się kilkoma ważnymi szczegółami.

• Komórka roślinna posiada chloroplasty, które umożliwiają fotosyntezę. Ma także ścianę komórkową, która nadaje jej sztywność. I wakuolę, magazyn wody.
• Komórka zwierzęca nie ma chloroplastów ani ściany komórkowej.

Zapamiętaj te różnice! Często pojawiają się na sprawdzianach.

Czynności życiowe organizmów

Żeby coś mogło być uznane za żywe, musi wykonywać pewne czynności.

Odżywianie

Wszystkie organizmy potrzebują energii do życia. Zyskują ją poprzez odżywianie się.

• Autotrofy: Same wytwarzają pokarm (np. rośliny przez fotosyntezę).
• Heterotrofy: Pobierają pokarm z otoczenia (np. zwierzęta).

Fotosynteza to proces, w którym rośliny wykorzystują światło słoneczne do produkcji pokarmu.

Oddychanie

Oddychanie to proces, w którym organizmy pobierają tlen i wydalają dwutlenek węgla.

Rośliny również oddychają, choć często mówimy tylko o fotosyntezie.

Wydalanie

Organizmy muszą pozbywać się szkodliwych produktów przemiany materii. Ten proces nazywamy wydalaniem.

U ludzi wydalanie zachodzi m.in. przez nerki (mocz) i płuca (dwutlenek węgla).

Ruch

Większość organizmów potrafi się poruszać. Ruch pozwala na zdobywanie pokarmu, ucieczkę przed drapieżnikami i znajdowanie partnera.

Rośliny poruszają się wolniej niż zwierzęta, ale też wykonują ruchy (np. wzrost w kierunku światła).

Rozmnażanie

Rozmnażanie to proces, w którym organizmy powielają się, dając początek nowym pokoleniom.

• Rozmnażanie płciowe: Potrzebne są dwie komórki rozrodcze (gamety).
• Rozmnażanie bezpłciowe: Wystarczy jeden organizm, aby powstał nowy.

Reagowanie na bodźce

Organizmy reagują na zmiany w otoczeniu (np. światło, temperatura, dźwięk). Ta zdolność nazywana jest reagowaniem na bodźce.

Dzięki temu możemy np. odsunąć rękę od gorącego przedmiotu.

Wzrost i rozwój

Organizmy rosną i rozwijają się. Wzrost to zwiększanie rozmiarów ciała, a rozwój to zmiany zachodzące w ciągu życia organizmu (np. dojrzewanie).

Pamiętaj, że wszystkie te czynności życiowe są ze sobą powiązane!

Poziomy organizacji życia

Organizmy żywe są zbudowane hierarchicznie. To znaczy, że mniejsze elementy tworzą większe i bardziej złożone struktury.

Poziomy

1. Komórka: Podstawowa jednostka życia.
2. Tkanka: Zbiór komórek o podobnej budowie i funkcji (np. tkanka mięśniowa).
3. Narząd: Zbudowany z różnych tkanek, pełniący określoną funkcję (np. serce).
4. Układ narządów: Grupa narządów współpracujących ze sobą (np. układ pokarmowy).
5. Organizm: Zespół wszystkich układów narządów, tworzący całość (np. człowiek, roślina).

Wyobraź sobie to jak budowanie domu: cegły (komórki) tworzą ściany (tkanki), ściany tworzą pokoje (narządy), pokoje tworzą dom (organizm).

Kluczowe słowa

Kilka słów, które warto zapamiętać:

• Komórka
• Błona komórkowa
• Cytoplazma
• Jądro komórkowe
• Chloroplast
• Ściana komórkowa
• Fotosynteza
• Autotrof
• Heterotrof
• Oddychanie
• Wydalanie
• Rozmnażanie
• Wzrost
• Rozwój

Podsumowanie

Gratulacje! Przeszliśmy przez najważniejsze zagadnienia. Pamiętaj, że:

• Organizmy zbudowane są z komórek.
• Komórki roślinne i zwierzęce różnią się budową.
• Wszystkie organizmy wykonują czynności życiowe.
• Organizacja życia ma swoje poziomy.

Powodzenia na sprawdzianie! Dasz radę! Pamiętaj, żeby się wyspać i zjeść porządne śniadanie.