Witajcie! Porozmawiajmy o budowie i czynnościach życiowych organizmów. Jest to super ważny temat w biologii. Szczególnie dla uczniów klasy 5. Zobaczycie, że to nic trudnego!
Co to jest organizm?
Organizm to po prostu żywa istota. Może to być człowiek, pies, drzewo, albo nawet maleńka bakteria. Wszystkie organizmy mają pewne cechy wspólne.
Cechy organizmów
Zastanówcie się, co odróżnia żywe od martwego? Żywe organizmy:
- Oddychają
- Odżywiają się
- Wydalają
- Poruszają się (czasem bardzo powoli!)
- Rozmnażają się
- Reagują na bodźce
- Rosną i rozwijają się
To są właśnie czynności życiowe. Omówmy je po kolei.
Oddychanie
Oddychanie to pobieranie tlenu i wydalanie dwutlenku węgla. My, ludzie, oddychamy za pomocą płuc. Ryby używają skrzeli. A rośliny? One pobierają dwutlenek węgla (do fotosyntezy) i wydalają tlen (głównie w dzień).
Wyobraź sobie biegnącego psa. Oddycha szybciej, bo potrzebuje więcej tlenu. Tlen jest potrzebny do uzyskania energii!
Odżywianie
Odżywianie to pobieranie pokarmu. Pokarm daje nam energię i budulec. Są różne sposoby odżywiania:
- Samożywność (autotrofizm): organizmy same wytwarzają pokarm. Rośliny robią to dzięki fotosyntezie. Wykorzystują światło słoneczne.
- Cudzożywność (heterotrofizm): organizmy muszą pobierać pokarm z otoczenia. My, ludzie, jesteśmy cudzożywni. Jemy rośliny i zwierzęta.
Pomyśl o trawie. Ona sama wytwarza pokarm. Krowa zjada trawę, żeby zdobyć energię.
Wydalanie
Wydalanie to usuwanie szkodliwych substancji. Powstają one w wyniku procesów zachodzących w organizmie. My wydalamy mocz i pot. Rośliny też wydalają. Na przykład wodę przez liście.
Pomyśl o samochodzie. On też wydala spaliny. Nasz organizm jest jak samochód. Musi usuwać odpady!
Ruch
Ruch to zmiana położenia. My poruszamy się dzięki mięśniom i kościom. Rośliny poruszają się bardzo wolno. Na przykład, słonecznik obraca się w stronę słońca.
Obserwuj kota. On rusza się bardzo sprawnie. A drzewo? Ono rośnie, to też ruch!
Rozmnażanie
Rozmnażanie to powielanie się. Czyli tworzenie nowych organizmów. Zapewnia to ciągłość gatunku. Są dwa główne rodzaje rozmnażania:
- Rozmnażanie płciowe: potrzebni są dwaj rodzice. Potomstwo jest różne od rodziców. My, ludzie, rozmnażamy się płciowo.
- Rozmnażanie bezpłciowe: potrzebny jest tylko jeden rodzic. Potomstwo jest identyczne z rodzicem. Bakterie rozmnażają się bezpłciowo.
Pomyśl o jabłoni. Z nasionka jabłka wyrasta nowa jabłoń. A bakterie? One po prostu się dzielą!
Reagowanie na bodźce
Reagowanie na bodźce to odpowiadanie na zmiany w otoczeniu. Czujemy ciepło, zimno, ból. Widzimy światło. Rośliny też reagują. Na przykład, zamykają liście na noc.
Dotknij gorącego garnka. Od razu cofniesz rękę. To reakcja na bodziec!
Wzrost i rozwój
Wzrost to zwiększanie rozmiarów. Rozwój to zmiany zachodzące w organizmie. Dziecko rośnie i uczy się nowych rzeczy. To jest rozwój. Roślina rośnie i wypuszcza nowe liście. To też jest rozwój.
Zobacz na swojego młodszego brata lub siostrę. Jak szybko rosną! A małe ziarenko fasoli? Jak zmienia się w roślinkę!
Budowa organizmów
Organizmy zbudowane są z komórek. Komórka to podstawowa jednostka życia. Są organizmy jednokomórkowe (np. bakterie). Są też organizmy wielokomórkowe (np. my).
Komórka
Komórka ma różne części:
- Błona komórkowa: otacza komórkę. Chroni ją.
- Cytoplazma: wypełnia wnętrze komórki.
- Jądro komórkowe: zawiera informacje genetyczne (DNA).
Wyobraź sobie komórkę jak mały domek. Ma ściany (błona), wnętrze (cytoplazma) i centralę (jądro).
Podsumowanie
Pamiętaj! Organizmy żywe to te, które oddychają, odżywiają się, wydalają, poruszają się, rozmnażają się, reagują na bodźce, rosną i rozwijają się. Są zbudowane z komórek.
Mam nadzieję, że ten artykuł pomógł Ci zrozumieć budowę i czynności życiowe organizmów. Powodzenia na quizach!
