Witaj! Gotowy na sprawdzian z Biologii Nowej Ery 1? Nie martw się, jestem tu, żeby Ci pomóc!
Budowa i Funkcje Komórki
To podstawa! Pamiętaj o budowie komórki.
Błona komórkowa
Błona komórkowa to bariera. Oddziela wnętrze komórki od środowiska zewnętrznego.
Jest zbudowana z lipidów i białek. Zwróć uwagę na model płynnej mozaiki.
Reguluje transport substancji. Transport bierny i transport aktywny – to kluczowe pojęcia.
Cytoplazma
Cytoplazma wypełnia wnętrze komórki. Zawiera cytozol i organelle komórkowe.
Cytozol to roztwór wodny. Zawiera wiele substancji.
Organelle komórkowe
Jądro komórkowe zawiera DNA. Kontroluje procesy w komórce.
Mitochondria – centra energetyczne komórki. Zachodzi w nich oddychanie komórkowe.
Rybosomy syntetyzują białka.
Siateczka śródplazmatyczna (szorstka i gładka) – transport i synteza różnych substancji.
Aparat Golgiego modyfikuje i pakuje białka.
Lizosomy trawią zbędne substancje.
U roślin: chloroplasty – zachodzi w nich fotosynteza. Wakuole – magazynują wodę i inne substancje.
Chemiczne Podstawy Życia
Związki chemiczne są budulcem organizmów.
Woda
Woda – niezbędna do życia. Ma wiele ważnych właściwości.
Jest dobrym rozpuszczalnikiem. Umożliwia transport substancji.
Ma wysokie ciepło właściwe. Pomaga utrzymać temperaturę.
Związki Nieorganiczne
Sole mineralne – regulują procesy życiowe.
Jony – wpływają na ciśnienie osmotyczne.
Związki Organiczne
Węglowodany (cukry) – źródło energii. Podział na monosacharydy, disacharydy i polisacharydy.
Lipidy (tłuszcze) – magazyn energii, budulec błon komórkowych.
Białka – budulec, enzymy, hormony. Zbudowane z aminokwasów. Ważna jest struktura białek (pierwszorzędowa, drugorzędowa, trzeciorzędowa, czwartorzędowa).
Kwasy nukleinowe (DNA i RNA) – nośniki informacji genetycznej.
Metabolizm Komórkowy
To wszystkie procesy chemiczne zachodzące w komórce.
Enzymy
Enzymy – katalizatory reakcji biochemicznych. Obniżają energię aktywacji.
Są specyficzne dla danego substratu. Działają w optymalnych warunkach (temperatura, pH).
Oddychanie komórkowe
Oddychanie komórkowe – rozkład związków organicznych z udziałem tlenu. Uwalnia energię.
Przebiega w mitochondriach. Składa się z kilku etapów (glikoliza, cykl Krebsa, łańcuch oddechowy).
Fermentacja
Fermentacja – rozkład związków organicznych bez udziału tlenu. Mniej efektywna niż oddychanie komórkowe.
Przykłady: fermentacja alkoholowa, fermentacja mlekowa.
Fotosynteza
Fotosynteza – synteza związków organicznych z dwutlenku węgla i wody, z wykorzystaniem energii świetlnej.
Zachodzi w chloroplastach. Składa się z fazy jasnej i fazy ciemnej.
Podziały Komórkowe
Komórki dzielą się, aby umożliwić wzrost i rozmnażanie.
Mitoza
Mitoza – podział komórki somatycznej. Powstają dwie komórki potomne identyczne z komórką macierzystą.
Ważne etapy: profaza, metafaza, anafaza, telofaza.
Mejoza
Mejoza – podział komórki płciowej. Powstają cztery komórki potomne o zredukowanej liczbie chromosomów.
Ważna dla rozmnażania płciowego. Zapewnia zmienność genetyczną.
Crossing-over – wymiana fragmentów chromosomów homologicznych.
Genetyka
To nauka o dziedziczeniu.
DNA
DNA – nośnik informacji genetycznej. Ma strukturę podwójnej helisy.
Zbudowany z nukleotydów. Adenina łączy się z tymina, guanina łączy się z cytozyną.
Gen
Gen – odcinek DNA zawierający informację o budowie jednego białka.
Kod genetyczny
Kod genetyczny – sposób zapisu informacji genetycznej. Jest trójkowy (kodony).
Replikacja DNA
Replikacja DNA – proces powielania DNA.
Transkrypcja i Translacja
Transkrypcja – przepisanie informacji z DNA na RNA.
Translacja – synteza białka na podstawie informacji zawartej w RNA.
Ekologia
To nauka o relacjach między organizmami a środowiskiem.
Populacja
Populacja – grupa osobników tego samego gatunku żyjących na określonym obszarze.
Ekosystem
Ekosystem – zespół organizmów i ich środowisko życia, powiązane ze sobą przepływem energii i obiegiem materii.
Biocenoza i Biotop
Biocenoza - to zespół populacji różnych gatunków, które żyją w danym środowisku i oddziałują na siebie.
Biotop - to nieożywione środowisko życia danej biocenozy, np. jezioro, las, łąka.
Relacje międzygatunkowe
Konkurencja, drapieżnictwo, symbioza, pasożytnictwo - to typy oddziaływań między populacjami różnych gatunków.
Podsumowanie
Pamiętaj! Skup się na:
- Budowie i funkcji komórki
- Związkach chemicznych
- Metabolizmie komórkowym
- Podziałach komórkowych
- Genetyce
- Ekologii
Powodzenia na sprawdzianie! Jesteś dobrze przygotowany!
