Hej! Przygotowujesz się do sprawdzianu z Biologii Na Czasie 1? Super! Razem damy radę.
Dział 1: Chemiczne podstawy życia
Woda i jej właściwości
Woda jest niesamowita! To podstawa życia. Pamiętaj o jej unikalnych właściwościach.
Dzięki wiązaniom wodorowym woda ma wysokie ciepło właściwe i duże ciepło parowania. To znaczy, że potrzebuje dużo energii, żeby się ogrzać lub wyparować.
Kohezja (spójność) i adhezja (przyleganie) to też kluczowe cechy wody. Spójność pomaga owadom chodzić po wodzie. Przyleganie umożliwia transport wody w roślinach.
Woda jest świetnym rozpuszczalnikiem polarnym. Dlatego tak wiele substancji może się w niej rozpuszczać.
Związki organiczne
Związki organiczne zawierają węgiel. To one budują nasze ciała i umożliwiają życie.
Węglowodany to główne źródło energii. Dzielimy je na monosacharydy (np. glukoza), disacharydy (np. sacharoza) i polisacharydy (np. skrobia).
Lipidy (tłuszcze) to zapas energii i budulec błon komórkowych. Mamy tłuszcze nasycone (stałe) i tłuszcze nienasycone (płynne).
Białka pełnią mnóstwo funkcji. To enzymy, hormony, przeciwciała i elementy budulcowe. Zbudowane są z aminokwasów.
Kwasy nukleinowe (DNA i RNA) przechowują i przekazują informację genetyczną. Zbudowane są z nukleotydów.
Dział 2: Komórka
Budowa komórki
Komórka to podstawowa jednostka życia. Mamy komórki prokariotyczne (bez jądra komórkowego) i eukariotyczne (z jądrem komórkowym).
Błona komórkowa oddziela komórkę od otoczenia. Jest selektywnie przepuszczalna. Zbudowana jest z fosfolipidów i białek.
Jądro komórkowe zawiera DNA. Jest centrum kontroli komórki. Otacza je otoczka jądrowa.
Mitochondria to elektrownie komórki. Zachodzi w nich oddychanie komórkowe. Produkowana jest energia w postaci ATP.
Chloroplasty występują w komórkach roślinnych. Zachodzi w nich fotosynteza. Powstaje glukoza i tlen.
Siateczka śródplazmatyczna dzieli się na szorstką (z rybosomami) i gładką (bez rybosomów). Odpowiada za syntezę białek i lipidów.
Aparat Golgiego modyfikuje i pakuje białka i lipidy. Tworzy lizosomy.
Transport przez błony
Transport bierny nie wymaga energii. Zachodzi zgodnie z gradientem stężeń. Należą do niego dyfuzja prosta i dyfuzja ułatwiona.
Transport aktywny wymaga energii (ATP). Zachodzi wbrew gradientowi stężeń. Np. pompa sodowo-potasowa.
Osmoza to przepływ wody przez błonę półprzepuszczalną. Woda przemieszcza się z roztworu o niższym stężeniu substancji rozpuszczonej do roztworu o wyższym stężeniu.
Podziały komórkowe
Mitoza to podział komórki, w wyniku którego powstają dwie komórki potomne identyczne z komórką macierzystą. Służy do wzrostu i naprawy tkanek.
Mejoza to podział komórki, w wyniku którego powstają cztery komórki potomne o zredukowanej o połowę liczbie chromosomów. Służy do powstawania gamet (komórek płciowych).
Dział 3: Metabolizm
Enzymy
Enzymy to białka pełniące funkcję katalizatorów. Przyspieszają reakcje chemiczne w komórkach.
Enzymy mają miejsce aktywne, do którego przyłącza się substrat.
Na aktywność enzymów wpływa temperatura i pH. Każdy enzym ma optymalne warunki działania.
Fotosynteza
Fotosynteza to proces, w którym rośliny, algi i niektóre bakterie przekształcają energię świetlną w energię chemiczną (glukozę).
Fotosynteza składa się z dwóch faz: fazy jasnej (zależnej od światła) i fazy ciemnej (cykl Calvina).
Chlorofil to barwnik fotosyntetyczny, który pochłania światło.
Oddychanie komórkowe
Oddychanie komórkowe to proces, w którym komórki uzyskują energię z glukozy. Powstaje ATP.
Oddychanie komórkowe składa się z: glikolizy, cyklu Krebsa i łańcucha oddechowego.
Mamy oddychanie tlenowe (wymaga tlenu) i beztlenowe (fermentacja).
Podsumowanie
Gratulacje! Dotarliśmy do końca. Pamiętaj, żeby dobrze zrozumieć podstawowe definicje i procesy.
Kluczowe pojęcia:
- Woda i jej właściwości
- Związki organiczne: węglowodany, lipidy, białka, kwasy nukleinowe
- Budowa komórki: błona komórkowa, jądro, mitochondria, chloroplasty
- Transport przez błony: dyfuzja, osmoza, transport aktywny
- Podziały komórkowe: mitoza, mejoza
- Enzymy: budowa i funkcja
- Fotosynteza: faza jasna i ciemna
- Oddychanie komórkowe: glikoliza, cykl Krebsa, łańcuch oddechowy
Powodzenia na sprawdzianie! Wierz w siebie!
