Hej, szóstoklasisto! Przygotowujesz się do sprawdzianu z biologii? Super! Razem damy radę! Ten poradnik pomoże Ci usystematyzować wiedzę i powtórzyć najważniejsze zagadnienia. Skupimy się na ćwiczeniach, abyś był pewny swoich odpowiedzi!
Budowa i funkcje komórki
Pamiętasz, co to jest komórka? To podstawowa jednostka życia! Wszystkie organizmy żywe są z nich zbudowane.
Co znajdziemy w komórce?
Błona komórkowa to taka "skórka" komórki. Chroni ją i kontroluje, co wchodzi i wychodzi. Pomyśl o niej jak o bramie strzeżonej przez ochroniarza.
Cytoplazma to "galareta", w której pływają wszystkie organelle. W niej zachodzą różne procesy życiowe.
Jądro komórkowe to centrum dowodzenia komórką. Zawiera DNA, czyli materiał genetyczny. To jak mózg komórki.
Mitochondria to "elektrownie" komórki. Produkują energię potrzebną do życia.
Chloroplasty (tylko w komórkach roślinnych) to "kuchnie" komórki. Zachodzi w nich fotosynteza, czyli produkcja pokarmu z wykorzystaniem światła słonecznego.
Różnice między komórką zwierzęcą a roślinną
Komórka roślinna ma dodatkowo ścianę komórkową (sztywna ochrona) i chloroplasty (do fotosyntezy). To tak jakby miała dodatkową zbroję i własną kuchnię!
Tkanki
Komórki tworzą tkanki. Tkanki budują organy. Organy tworzą układy narządów. Układy narządów tworzą cały organizm! Pamiętaj o tej hierarchii!
Rodzaje tkanek
U zwierząt wyróżniamy na przykład tkankę nabłonkową (pokrywa powierzchnię ciała i narządów), tkankę mięśniową (umożliwia ruch), tkankę nerwową (przekazuje informacje) i tkankę łączną (łączy i wspiera inne tkanki). Każda z nich ma specyficzne zadania.
U roślin mamy tkankę okrywającą (np. skórka), tkankę miękiszową (wypełnia wnętrze organów), tkankę wzmacniającą (nadaje roślinie sztywność) i tkankę przewodzącą (transportuje wodę i substancje odżywcze).
Organizm jako całość
Organizm to zespół współpracujących ze sobą narządów i układów narządów.
Układy narządów
U zwierząt mamy między innymi układ pokarmowy (trawienie pokarmu), układ oddechowy (wymiana gazowa), układ krążenia (transport substancji), układ nerwowy (kontrola i koordynacja) i układ wydalniczy (usuwanie zbędnych produktów przemiany materii). Każdy z nich ma swoją rolę!
U roślin ważne są korzenie (pobieranie wody i soli mineralnych), łodyga (utrzymywanie liści i kwiatów), liście (fotosynteza) i kwiaty (rozmnażanie).
Odżywianie się
Organizmy dzielimy na autotrofy (samożywne, np. rośliny) i heterotrofy (cudzożywne, np. zwierzęta).
Fotosynteza
To proces, w którym rośliny wytwarzają pokarm z wody, dwutlenku węgla i światła słonecznego. Produktem ubocznym jest tlen! Pamiętaj o tym!
Sposoby odżywiania się zwierząt
Mamy roślinożerców (jedzą rośliny), mięsożerców (jedzą mięso) i wszystkożerców (jedzą i rośliny, i mięso).
Oddychanie
Oddychanie to proces, w którym organizmy pobierają tlen i wydalają dwutlenek węgla. Jest potrzebne do uzyskania energii.
Oddychanie u zwierząt
Zwierzęta oddychają na różne sposoby: przez skórę (np. dżdżownica), tchawki (np. owady), skrzela (np. ryby) i płuca (np. ssaki).
Oddychanie u roślin
Rośliny oddychają przez aparaty szparkowe w liściach.
Rozmnażanie
Rozmnażanie to proces, w którym powstają nowe osobniki.
Rozmnażanie bezpłciowe
Polega na powstawaniu potomstwa z jednego rodzica. Przykładem jest podział komórki u bakterii albo rozmnażanie wegetatywne u roślin (np. przez kłącza, bulwy).
Rozmnażanie płciowe
Wymaga połączenia gamet (komórek płciowych) od dwóch rodziców. Powstaje zygota, z której rozwija się nowy organizm. U zwierząt mamy zapłodnienie wewnętrzne i zapłodnienie zewnętrzne. U roślin mamy zapylenie i zapłodnienie.
Podsumowanie
Super! Przeszliśmy przez najważniejsze zagadnienia. Pamiętaj, że komórka to podstawa życia. Tkanki budują organy. Fotosynteza to klucz do odżywiania się roślin. Oddychanie daje energię. Rozmnażanie zapewnia ciągłość życia. Teraz rozwiąż kilka ćwiczeń, a na pewno poradzisz sobie świetnie na sprawdzianie! Powodzenia!
