Witaj! Przygotuj się na test z biologii, klasa 5, dział 1! Zrobimy to razem, krok po kroku. Wyobraź sobie, że dział 1 to mapa skarbów. My będziemy odkrywcami!
Organizm i środowisko
Na początku, poznajmy pojęcie organizm. To jak Ty, pies, kot, drzewo. Wszystko, co żyje!
A środowisko? To wszystko wokół organizmu. Powietrze, woda, gleba, inne rośliny i zwierzęta.
Wyobraź sobie rybkę w akwarium. Rybka to organizm, a akwarium z wodą, kamieniami i roślinkami to jej środowisko.
Czynniki środowiska
Środowisko składa się z czynników. Dzielimy je na ożywione i nieożywione.
Czynniki ożywione to inne organizmy. Rośliny, zwierzęta, grzyby, bakterie. W lesie to np. wiewiórki, drzewa, grzyby.
Czynniki nieożywione to np. światło słoneczne, temperatura, woda, powietrze, gleba. Wyobraź sobie pustynię. Dużo słońca, mało wody!
Pomyśl o swoim pokoju. Ożywione to np. roślinka w doniczce (jeśli masz!). Nieożywione to np. lampa, okno, biurko.
Pożywienie
Każdy organizm potrzebuje pożywienia, żeby żyć i rosnąć. To jak paliwo dla samochodu!
Rośliny same wytwarzają pożywienie. To jakby miały wbudowaną fabrykę! Nazywamy to fotosyntezą. Wykorzystują światło słoneczne, wodę i dwutlenek węgla.
Zwierzęta muszą zdobywać pożywienie. Jedzą rośliny (są roślinożercami), inne zwierzęta (są mięsożercami), albo i jedno, i drugie (są wszystkożercami).
Wyobraź sobie krowę. Ona je trawę, więc jest roślinożercą. Lew poluje na zebry, więc jest mięsożercą. A świnka je wszystko, więc jest wszystkożercą.
Oddychanie
Oddychanie to pobieranie tlenu i wydalanie dwutlenku węgla. Potrzebujemy tlenu, żeby żyć! To jak powietrze w baloniku. Balonik musi być napompowany, żeby latać.
Człowiek oddycha przez płuca. Ryby oddychają przez skrzela. Rośliny oddychają przez aparaty szparkowe (małe dziurki w liściach).
Wyobraź sobie, że płuca to balony, które napełniają się powietrzem. Skrzela ryby to jak sitko, które wyławia tlen z wody. A aparaty szparkowe to małe okienka w liściach.
Rozmnażanie
Rozmnażanie to tworzenie nowych osobników tego samego gatunku. To jak kopiowanie rysunku.
Rośliny mogą rozmnażać się przez nasiona, kłącza, bulwy, sadzonki. Wyobraź sobie ziemniaka. Możesz go posadzić i wyrośnie nowy ziemniak!
Zwierzęta rozmnażają się najczęściej przez składanie jaj lub rodzenie młodych. Ptak składa jaja, a kotka rodzi kocięta.
Pomyśl o jabłoni. Z nasionka jabłka wyrasta nowa jabłoń. Albo o psie. Suczka rodzi szczeniaki.
Reagowanie na bodźce
Reagowanie na bodźce to odpowiadanie na zmiany w środowisku. To jak reakcja na dźwięk lub światło.
Rośliny reagują na światło, wodę, temperaturę. Wyobraź sobie, że roślina obraca się w stronę słońca.
Zwierzęta reagują na dotyk, dźwięk, zapach, smak, światło. Kot ucieka, gdy usłyszy głośny hałas.
Wyobraź sobie, że dotykasz gorącego garnka. Od razu cofasz rękę! To reakcja na bodziec.
Przystosowania organizmów
Przystosowania to cechy, które pomagają organizmom żyć w danym środowisku. To jak specjalne ubranie na daną pogodę.
Kaktusy mają grube łodygi, żeby magazynować wodę. Wyobraź sobie kaktusa na pustyni. Tam jest mało wody!
Niedźwiedzie polarne mają grubą warstwę tłuszczu i białe futro, żeby przetrwać w zimnym klimacie. Wyobraź sobie niedźwiedzia na biegunie północnym.
Pomyśl o rybie. Ma opływowy kształt ciała, żeby łatwo pływać w wodzie.
Teraz jesteś gotowy na test! Powodzenia!
