Hej ósmoklasisto! Przygotowujesz się do sprawdzianu z Azji, rozdział 1? Super! Rozłóżmy to na czynniki pierwsze, żeby nic Cię nie zaskoczyło.
Położenie Azji: Mapa to podstawa!
Wyobraź sobie wielki, kolorowy dywan. To Azja. Gdzie leży ten dywan? Musisz znać jego granice!
Na północy Azja styka się z Oceanem Arktycznym. To jak lodówka przy Twoim dywanie – zimno!
Na wschodzie obmywają ją wody Oceanu Spokojnego. Pomyśl o nim jak o ogromnym basenie.
Na południu znajdziesz Ocean Indyjski. Ciepła, egzotyczna woda, jak wakacje na Malediwach.
A na zachodzie? Tu zaczyna się Europa. Granica jest umowna, ale ważne punkty to Ural, Morze Kaspijskie, Kaukaz i Morze Czarne. Wyobraź sobie cienką linię kredy rozdzielającą dwa pokoje.
Kluczowe punkty do zapamiętania:
Przylądek Dieżniewa – najdalej na wschód wysunięty punkt. Pomyśl o nim jak o antenie radiowej wystającej z dywanu.
Przylądek Czeluskiński – najdalej na północ wysunięty punkt. Lodowata końcówka dywanu!
Cieśnina Beringa – oddziela Azję od Ameryki Północnej. Wąska rzeczka między dwoma dywanami.
Ukształtowanie terenu: Góry i niziny
Azja to góry! Najwyższe pasma górskie świata właśnie tutaj. Wyobraź sobie dywan pofałdowany jak ocean w czasie sztormu.
Himalaje z Mount Everestem (Czomolungmą) – dach świata! Najwyższy szczyt, jak wielki guzik na dywanie.
Wyżyna Tybetańska – ogromna, płaska powierzchnia na dużej wysokości. Stół na szczycie góry.
Ale Azja to też niziny. Rozległe, płaskie tereny, jak gładkie fragmenty dywanu.
Nizina Zachodniosyberyjska – jedna z największych nizin na świecie. Ogromny, płaski fragment dywanu.
Nizina Chińska – gęsto zaludniona, ważna gospodarczo. Jak wzorzysty, kolorowy fragment dywanu.
Zapamiętaj:
Góry w Azji często układają się równoleżnikowo. Jak nitki biegnące przez dywan.
Wyżyny i niziny wpływają na klimat i osadnictwo. Tam, gdzie płasko i ciepło, mieszka więcej ludzi!
Klimat Azji: Strefy klimatyczne
Azja jest ogromna, więc ma różnorodny klimat. Od mroźnej Arktyki po upalne tropiki! Wyobraź sobie, że na jednym dywanie masz ogrzewanie podłogowe i klimatyzację jednocześnie.
Klimat okołobiegunowy – na dalekiej północy. Mroźne zimy i chłodne lata. Pingwinów tu nie znajdziesz, ale niedźwiedzie polarne – owszem!
Klimat umiarkowany – w środkowej części. Cztery pory roku, jak w Polsce. Zima, wiosna, lato, jesień!
Klimat zwrotnikowy – na południu. Gorąco i sucho, jak na pustyni. Pomyśl o Saharze, ale w Azji.
Klimat monsunowy – charakterystyczny dla wschodniej i południowej Azji. Suche zimy i mokre lata. Jak pora deszczowa w tropikach.
Kluczowe zjawiska:
Monsuny – wiatry zmieniające kierunek w zależności od pory roku. Przynoszą obfite opady, ale też powodzie.
Tajfuny – tropikalne cyklony, jak huragany w Ameryce. Niszczycielskie wiatry i ulewy.
Wody Azji: Rzeki i jeziora
Azja to nie tylko góry i pustynie, ale też wielkie rzeki i jeziora. Wyobraź sobie, że dywan jest poprzecinany niebieskimi wstążkami i błyszczącymi kałużami.
Ob, Jenisej, Lena – wielkie rzeki płynące na północ, do Oceanu Arktycznego. Długie, kręte wstążki na dywanie.
Huang He (Żółta Rzeka), Jangcy – ważne rzeki w Chinach. Gęsto wykorzystywane do nawadniania i transportu.
Indus, Ganges – rzeki w Indiach, święte dla Hindusów. Ważne dla rolnictwa i kultury.
Morze Kaspijskie – największe jezioro na świecie. Wielka, błyszcząca kałuża na granicy Azji i Europy.
Jezioro Bajkał – najgłębsze jezioro na świecie. Kryształowo czysta, głęboka studnia.
Pamiętaj:
Rzeki Azji są ważne dla gospodarki i transportu. Dają wodę do picia, nawadniają pola i służą jako drogi wodne.
Jeziora stanowią rezerwuary wody pitnej i są cennymi ekosystemami. Dom dla wielu gatunków roślin i zwierząt.
Mam nadzieję, że teraz Azja, rozdział 1, wydaje Ci się bardziej zrozumiała. Powodzenia na sprawdzianie!
