Dzień dobry! Zajmiemy się dzisiaj tematem autyzmu, a konkretnie, jak przygotować zajęcia dla dzieci z autyzmem w przedszkolu. To ważne zagadnienie, ponieważ coraz więcej dzieci z autyzmem uczęszcza do placówek integracyjnych i ogólnodostępnych. Chcemy, aby czuły się w nich komfortowo i mogły się rozwijać.
Czym jest autyzm?
Zacznijmy od podstaw. Autyzm to całościowe zaburzenie rozwoju, które wpływa na sposób, w jaki osoba postrzega świat i wchodzi w interakcje z innymi. Nie jest to choroba, którą można wyleczyć, ale stan, z którym się żyje i który wymaga odpowiedniego wsparcia i zrozumienia.
Osoby z autyzmem mogą mieć trudności w obszarach takich jak: komunikacja (werbalna i niewerbalna), interakcje społeczne i sztywne, powtarzalne wzorce zachowań. Pamiętajmy, że autyzm to spektrum, co oznacza, że każda osoba z autyzmem jest inna i ma unikalny zestaw mocnych stron i wyzwań. Wyobraź sobie paletę kolorów – każdy kolor reprezentuje inną osobę z autyzmem. Nie ma dwóch identycznych odcieni.
Kluczowe cechy autyzmu:
Spróbujmy to jeszcze bardziej uprościć. Do kluczowych cech autyzmu zaliczamy problemy z komunikacją. Dziecko może mieć trudności z rozumieniem języka, używaniem go do wyrażania swoich potrzeb lub rozumieniem żartów i sarkazmu. Mogą występować echolalie, czyli powtarzanie słów lub fraz usłyszanych od innych osób. To trochę jak echo w jaskini.
Kolejny aspekt to interakcje społeczne. Osoby z autyzmem mogą mieć trudności z nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji z innymi. Mogą nie rozumieć sygnałów społecznych, takich jak mowa ciała czy mimika twarzy. Wyobraź sobie, że próbujesz rozmawiać z kimś, kto mówi innym językiem – trudno zrozumieć, co ta osoba chce przekazać. Często unikają kontaktu wzrokowego.
Sztywne, powtarzalne wzorce zachowań to kolejna charakterystyczna cecha autyzmu. Dzieci z autyzmem mogą mieć silne przywiązanie do rutyny i trudności z akceptacją zmian. Mogą wykonywać powtarzalne ruchy, takie jak machanie rękami czy kołysanie się. Mogą też mieć obsesyjne zainteresowania, na przykład pociągami, dinozaurami czy kosmosem. To tak, jakby miały "ulubiony program", który muszą oglądać w kółko.
Przygotowanie zajęć w przedszkolu – krok po kroku
Skoro wiemy już, czym jest autyzm, możemy przejść do konkretnych wskazówek dotyczących przygotowania zajęć w przedszkolu. Najważniejsza zasada to indywidualizacja. Oznacza to, że musimy dostosować zajęcia do potrzeb i możliwości każdego dziecka. Nie ma jednego uniwersalnego planu, który sprawdzi się w każdym przypadku.
Krok 1: Poznaj dziecko
Zanim zaczniesz planować zajęcia, poświęć czas na poznanie dziecka. Porozmawiaj z rodzicami, opiekunami i innymi specjalistami, którzy pracują z dzieckiem. Dowiedz się, jakie są jego mocne strony, zainteresowania i trudności. Zapytaj, jakie strategie wsparcia działają najlepiej w przypadku tego dziecka. Zbieraj informacje jak detektyw, aby poznać sprawę od podszewki.
Krok 2: Stwórz przewidywalne środowisko
Dzieci z autyzmem czują się bezpieczniej w przewidywalnym środowisku. Ustal rutyny i trzymaj się ich. Wykorzystuj wizualne wsparcie, takie jak obrazki, symbole czy listy zadań. Pokaż dziecku, co będzie się działo w ciągu dnia, używając na przykład planu dnia z obrazkami. To tak, jakbyś dał dziecku mapę, żeby wiedziało, dokąd zmierza.
Krok 3: Uprość komunikację
Komunikacja powinna być jasna, prosta i konkretna. Używaj krótkich zdań i unikaj abstrakcyjnych pojęć. Jeśli to możliwe, wspieraj komunikację werbalną wizualizacjami, takimi jak obrazki, gesty czy przedmioty. Daj dziecku więcej czasu na przetworzenie informacji i odpowiedź. Pamiętaj, że cisza nie zawsze oznacza brak odpowiedzi – dziecko może po prostu potrzebować więcej czasu.
Krok 4: Dostosuj aktywności
Dostosuj aktywności do możliwości i zainteresowań dziecka. Podziel zadania na mniejsze, łatwiejsze do wykonania kroki. Używaj pozytywnych wzmocnień, takich jak pochwały, nagrody czy ulubione aktywności. Unikaj sytuacji, które mogą wywołać stres lub przeciążenie sensoryczne. Daj dziecku możliwość wyboru i kontroli nad sytuacją. To tak, jakbyś dał dziecku "supermoce", żeby mogło pokonywać trudności.
Krok 5: Wspieraj interakcje społeczne
Stwarzaj okazje do interakcji z innymi dziećmi, ale nie zmuszaj dziecka do uczestnictwa w grupie. Wspieraj rozwój umiejętności społecznych, ucząc dziecko, jak inicjować kontakt, odpowiadać na pytania czy dzielić się zabawkami. Wykorzystuj modelowanie – pokazuj dziecku, jak powinny wyglądać prawidłowe interakcje. Pamiętaj, że małe kroki prowadzą do wielkich zmian.
Przykładowy scenariusz zajęć
Spróbujmy teraz stworzyć przykładowy scenariusz zajęć, uwzględniając powyższe wskazówki. Załóżmy, że tematem zajęć jest "Kolory".
Część 1: Przywitanie i powtórzenie rutyny (5 minut)
Wykorzystaj plan dnia z obrazkami, aby pokazać dziecku, co będzie się działo w ciągu dnia. Przywitaj się z dzieckiem, używając jego imienia i uśmiechu. Zaśpiewaj piosenkę powitalną, którą dziecko zna i lubi.
Część 2: Nauka kolorów (15 minut)
Pokaż dziecku przedmioty w różnych kolorach (np. czerwone jabłko, niebieski klocek, żółta piłka). Nazwij kolory i poproś dziecko o powtórzenie. Wykorzystaj karty obrazkowe z kolorami i poproś dziecko o dopasowanie kart do odpowiednich przedmiotów. Zabaw się w "szukanie skarbu" – ukryj przedmioty w różnych kolorach i poproś dziecko o ich znalezienie.
Część 3: Zabawa plastyczna (15 minut)
Daj dziecku farby w różnych kolorach i poproś o pomalowanie kartki. Możesz też użyć stempli z różnymi kształtami i kolorami. Pozwól dziecku na swobodną ekspresję twórczą. Unikaj narzucania konkretnych zadań, takich jak malowanie konkretnego obrazka. Skup się na procesie, a nie na efekcie końcowym.
Część 4: Zakończenie i pożegnanie (5 minut)
Powtórz plan dnia z obrazkami, aby pokazać dziecku, że zajęcia się skończyły. Pochwal dziecko za wysiłek i zaangażowanie. Pożegnaj się z dzieckiem, używając jego imienia i uśmiechu.
Pamiętaj!
Praca z dziećmi z autyzmem wymaga cierpliwości, empatii i elastyczności. Nie zrażaj się, jeśli coś nie wyjdzie za pierwszym razem. Każde dziecko jest inne i potrzebuje indywidualnego podejścia. Obserwuj dziecko, ucz się od niego i dostosowuj swoje metody pracy. Pamiętaj, że Twoje wsparcie może mieć ogromny wpływ na rozwój i samopoczucie dziecka. Bądź jak latarnia morska – wskazuj drogę i dawaj poczucie bezpieczeństwa.
