Augustyn z Hippony, żyjący na przełomie IV i V wieku, był jednym z najważniejszych filozofów i teologów chrześcijańskich. Jego wpływ na myśl zachodnią jest ogromny. Zajmował się on wieloma zagadnieniami, w tym także interpretacją Księgi Rodzaju.
Jednym z jego dzieł poświęconych temu tematowi jest Dosłowne objaśnienie Księgi Rodzaju (De Genesi ad litteram). To właśnie na nim się skupimy. Prześledzimy jak Augustyn rozumiał pierwsze rozdziały Biblii.
Co to znaczy "dosłowne"?
W czasach Augustyna interpretacja Biblii często odbywała się na kilku poziomach. Oprócz dosłownego, istniały także interpretacje alegoryczne i moralne. Augustyn nie odrzucał tych innych poziomów interpretacji. Jednak w De Genesi ad litteram chciał skupić się na dosłownym sensie tekstu. Pragnął zrozumieć, co autor natchniony, czyli Mojżesz, rzeczywiście chciał przekazać swoim odbiorcom.
Zatem "dosłowne" nie oznaczało dla Augustyna prostej, naiwnej lektury. Oznaczało raczej próbę zrozumienia intencji autora. Brał pod uwagę kontekst historyczny i kulturowy. Starał się unikać narzucania tekstu własnych, współczesnych mu poglądów.
Kluczowe zagadnienia interpretowane przez Augustyna
Stworzenie Świata
Augustyn nie interpretował dosłownie sześciu dni stworzenia jako 24-godzinnych okresów. Rozumiał je raczej jako etapy logiczne. Bóg stwarzał świat stopniowo, według planu. Te "dni" mogły trwać dłużej niż doba.
Augustyn wprowadza koncepcję "rozwoju przyczynkowego". Bóg stwarza świat z potencjałem, a różne rzeczy wyłaniają się w odpowiednim czasie, zgodnie z Jego planem. Nie wszystko powstało od razu w pełni ukształtowane. Bóg dał światu możliwość rozwoju.
Dla przykładu, rośliny zostały stworzone w pierwszym dniu. Jednak wyrosły później. Augustyn uważał, że Bóg stworzył je w potencjalnej formie. Ziemia została obdarzona mocą wydawania plonów w swoim czasie.
Stworzenie Człowieka
Augustyn szczególną uwagę poświęcił stworzeniu człowieka. Człowiek został stworzony na obraz i podobieństwo Boże. To oznaczało, że posiada rozum, wolną wolę i zdolność do miłości.
Interpretował stworzenie Ewy z żebra Adama alegorycznie. Uważał, że symbolizuje to jedność i równość mężczyzny i kobiety. Choć stworzona później, Ewa nie była gorsza od Adama. Wspólnie mieli rządzić światem.
Augustyn bardzo głęboko rozważał naturę duszy ludzkiej. Dyskutował o tym, jak dusza jest połączona z ciałem. Jak wpływa na nasze myśli i działania. Zajmował się także problemem grzechu pierworodnego.
Raj i Upadek
Opis raju w Księdze Rodzaju Augustyn rozumiał jako miejsce rzeczywiste. Jednak wierzył, że posiada ono także wymiar symboliczny. Był to stan pierwotnej sprawiedliwości i harmonii między człowiekiem a Bogiem.
Upadek człowieka, spowodowany nieposłuszeństwem Adama i Ewy, Augustyn interpretował jako utratę tej pierwotnej sprawiedliwości. Grzech wprowadził do świata śmierć, cierpienie i skłonność do zła. Wpłynął na całą ludzkość.
Konsekwencje grzechu pierworodnego Augustyn widział w osłabieniu naszej woli. Uważal, że mamy skłonność do grzechu. Potrzebujemy Bożej łaski, aby się zbawić.
Znaczenie dzieła Augustyna
Dosłowne objaśnienie Księgi Rodzaju jest ważnym dziełem. Pokazuje, jak Augustyn próbował pogodzić wiarę z rozumem. Szukał racjonalnego wytłumaczenia dla tekstu biblijnego. Nie odrzucając przy tym jego religijnego znaczenia.
Wpływ tego dzieła na teologię chrześcijańską jest ogromny. Jego interpretacje Księgi Rodzaju były powtarzane i rozwijane przez innych teologów. Wpłynęły na sposób, w jaki rozumiano stworzenie świata, naturę człowieka i problem grzechu.
Choć niektóre z poglądów Augustyna mogą wydawać się nam dzisiaj archaiczne. Jego metoda interpretacji tekstu biblijnego pozostaje aktualna. Podkreślała potrzebę analizy tekstu w kontekście historycznym i kulturowym. To pozwala uniknąć błędnych interpretacji.
Augustyn uczy nas, że wiara i rozum nie muszą się wykluczać. Mogą się wzajemnie uzupełniać. Rozum pomaga nam lepiej zrozumieć wiarę. Wiara nadaje sens naszemu rozumowaniu.
