Hej! Gotowi na sprawdzian z atomów i cząsteczek? No to zaczynamy! Bez obaw, razem damy radę.
Budowa Atomu
Zacznijmy od podstaw: co to jest atom?
Atom to podstawowy składnik materii.
Składa się z:
- Jądra atomowego
- Elektronów
Jądro Atomowe
Jądro atomowe znajduje się w centrum atomu.
Składa się z dwóch rodzajów cząstek:
- Protonów (ładunek dodatni, +)
- Neutronów (ładunek obojętny, 0)
Liczba protonów w jądrze atomowym określa liczbę atomową (Z). To identyfikator pierwiastka!
Neutrony mają wpływ na liczbę masową (A).
Liczba masowa to suma protonów i neutronów w jądrze atomowym (A = Z + N).
Elektrony
Elektrony krążą wokół jądra atomowego.
Mają ładunek ujemny (-).
Krążą po tzw. powłokach elektronowych (K, L, M, N, itd.).
Pierwsza powłoka (K) może pomieścić maksymalnie 2 elektrony.
Kolejne powłoki mogą pomieścić więcej elektronów (8, 18, itd.).
Elektrony walencyjne to elektrony znajdujące się na ostatniej powłoce elektronowej. Decydują o właściwościach chemicznych atomu!
Pierwiastki Chemiczne
Pierwiastek chemiczny to zbiór atomów o tej samej liczbie protonów (Z).
Przykłady: wodór (H), tlen (O), węgiel (C), żelazo (Fe).
Pierwiastki są uporządkowane w układzie okresowym pierwiastków.
Układ okresowy informuje o liczbie atomowej, masie atomowej i innych właściwościach pierwiastka.
Grupy (pionowe kolumny) zawierają pierwiastki o podobnych właściwościach chemicznych.
Okresy (poziome rzędy) pokazują, ile powłok elektronowych ma atom danego pierwiastka.
Związki Chemiczne i Cząsteczki
Związek chemiczny to substancja, która składa się z dwóch lub więcej różnych pierwiastków połączonych ze sobą wiązaniami chemicznymi.
Cząsteczka to najmniejsza część związku chemicznego, która zachowuje jego właściwości.
Przykłady związków chemicznych: woda (H2O), sól kuchenna (NaCl), dwutlenek węgla (CO2).
Wzory chemiczne pokazują, jakie pierwiastki i w jakich proporcjach wchodzą w skład związku chemicznego.
H2O: dwa atomy wodoru i jeden atom tlenu.
NaCl: jeden atom sodu i jeden atom chloru.
Rodzaje Wiązań Chemicznych
Wiązanie kowalencyjne powstaje przez uwspólnianie par elektronowych między atomami. Typowe dla niemetali.
Wiązanie jonowe powstaje przez przekazywanie elektronów między atomami. Powstają jony o przeciwnych ładunkach, które się przyciągają. Typowe dla połączeń metali z niemetalami.
Jony
Jon to atom lub cząsteczka, która ma ładunek elektryczny.
Kation to jon o ładunku dodatnim (stracił elektrony).
Anion to jon o ładunku ujemnym (zyskał elektrony).
Przykład: w soli kuchennej (NaCl) sód tworzy kation Na+, a chlor tworzy anion Cl-.
Reakcje Chemiczne
Reakcja chemiczna to proces, w którym substancje (substraty) przekształcają się w inne substancje (produkty).
Równania reakcji chemicznych przedstawiają, jakie substancje reagują i jakie powstają.
Ważne jest, aby równanie reakcji było zbilansowane, czyli liczba atomów każdego pierwiastka po stronie substratów musi być równa liczbie atomów tego pierwiastka po stronie produktów.
Przykład: 2H2 + O2 → 2H2O
Dwie cząsteczki wodoru reagują z jedną cząsteczką tlenu, tworząc dwie cząsteczki wody.
Mieszaniny
Mieszanina to połączenie dwóch lub więcej substancji, które nie reagują ze sobą chemicznie.
Mieszaniny jednorodne to mieszaniny, w których składniki są równomiernie rozmieszczone i nie można ich rozróżnić gołym okiem (np. roztwór soli w wodzie).
Mieszaniny niejednorodne to mieszaniny, w których składniki są nierównomiernie rozmieszczone i można je rozróżnić gołym okiem (np. piasek z wodą).
Podsumowanie
Atom: podstawowy składnik materii, składający się z jądra (protony i neutrony) i elektronów.
Pierwiastek chemiczny: zbiór atomów o tej samej liczbie protonów (liczba atomowa).
Związek chemiczny: substancja złożona z dwóch lub więcej różnych pierwiastków połączonych wiązaniami chemicznymi.
Cząsteczka: najmniejsza część związku chemicznego.
Jon: atom lub cząsteczka z ładunkiem elektrycznym.
Reakcja chemiczna: proces przekształcania substancji (substratów) w inne substancje (produkty).
Mieszanina: połączenie dwóch lub więcej substancji, które nie reagują ze sobą chemicznie.
Pamiętaj, grunt to powtórka i zrozumienie! Powodzenia na sprawdzianie!
