Zaczynamy naszą podróż po farmakologii układu nerwowego. Skupimy się na lekach wpływających na ten system. To duży temat, więc podzielimy go na części.
Podstawy neurologii farmakologicznej
Farmakologia to nauka o lekach. Bada ich działanie na organizm.
Układ nerwowy kontroluje nasze ciało. Składa się z mózgu, rdzenia kręgowego i nerwów.
Leki neurologiczne wpływają na komunikację między neuronami. Neurony to komórki nerwowe.
Komunikacja odbywa się za pomocą neuroprzekaźników. Są to substancje chemiczne.
Przykładem neuroprzekaźnika jest dopamina. Odpowiada za odczuwanie przyjemności.
Inny przykład to serotonina. Reguluje nastrój i sen.
Leki mogą zwiększać lub zmniejszać działanie neuroprzekaźników.
Synapsa i jej znaczenie
Synapsa to miejsce połączenia dwóch neuronów. To tu zachodzi przekazywanie informacji.
Neuron *presynaptyczny* wysyła sygnał. Neuron *postsynaptyczny* odbiera sygnał.
Neuroprzekaźniki są uwalniane z neuronu presynaptycznego. Przechodzą przez szczelinę synaptyczną.
Następnie wiążą się z receptorami na neuronie postsynaptycznym. To wywołuje odpowiedź.
Po przekazaniu sygnału neuroprzekaźniki są usuwane. Mogą być wychwytywane z powrotem (reuptake) lub rozkładane.
Jak leki wpływają na synapsę?
Leki mogą działać na różne etapy przekazywania sygnału.
Niektóre leki *zwiększają* uwalnianie neuroprzekaźników. To powoduje silniejszą odpowiedź.
Inne leki *blokują* receptory. Uniemożliwiają neuroprzekaźnikom wiązanie się. To osłabia odpowiedź.
Jeszcze inne leki *hamują wychwyt zwrotny*. Zwiększają stężenie neuroprzekaźników w synapsie.
Są też leki, które *hamują rozkład* neuroprzekaźników. Również zwiększają ich stężenie.
Leki wpływające na dopaminę
Dopamina odgrywa ważną rolę w wielu procesach. Kontroluje ruch, motywację i odczuwanie przyjemności.
Choroba Parkinsona jest związana z niedoborem dopaminy. Powoduje drżenie i sztywność mięśni.
Leki na Parkinsona *zwiększają* poziom dopaminy. Najczęściej stosuje się lewodopę. Lewodopa przekształca się w dopaminę w mózgu.
Schizofrenia jest związana z nadmiarem dopaminy. Powoduje halucynacje i urojenia.
Leki przeciwpsychotyczne *blokują* receptory dopaminowe. Zmniejszają objawy schizofrenii.
Przykładem leku przeciwpsychotycznego jest haloperidol.
Narkotyki, takie jak kokaina, zwiększają poziom dopaminy. Powodują silne uczucie euforii. Kokaina hamuje wychwyt zwrotny dopaminy.
Leki wpływające na serotoninę
Serotonina wpływa na nastrój, sen, apetyt i zachowanie.
Depresja często wiąże się z niskim poziomem serotoniny. Powoduje smutek i utratę zainteresowań.
SSRI (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors) to leki przeciwdepresyjne. Hamują wychwyt zwrotny serotoniny.
Przykładem SSRI jest fluoksetyna (Prozac).
LSD (kwas lizergowy dietyloamidu) wpływa na receptory serotoninowe. Powoduje halucynacje i zmiany w percepcji.
Migreny mogą być związane z zaburzeniami serotoniny. Leki na migrenę często wpływają na ten neuroprzekaźnik.
Leki wpływające na GABA
GABA (kwas gamma-aminomasłowy) jest głównym neuroprzekaźnikiem hamującym. Zmniejsza pobudliwość neuronów.
Anksjolityki (leki przeciwlękowe) często zwiększają działanie GABA. Pomagają zmniejszyć lęk i napięcie.
Benzodiazepiny, takie jak diazepam (Valium), wiążą się z receptorami GABA. Zwiększają ich wrażliwość na GABA.
Alkohol również wpływa na receptory GABA. Powoduje działanie uspokajające i rozluźniające. Dlatego alkohol jest depresantem.
Padaczka może być związana z niedoborem GABA. Leki przeciwpadaczkowe często zwiększają poziom GABA.
Leki wpływające na acetylocholinę
Acetylocholina odgrywa rolę w pamięci, uczeniu się i skurczach mięśni.
Choroba Alzheimera wiąże się z niedoborem acetylocholiny. Powoduje problemy z pamięcią.
Inhibitory acetylocholinesterazy hamują rozkład acetylocholiny. Zwiększają jej poziom w mózgu. Są stosowane w leczeniu Alzheimera. Przykładem jest donepezil.
Blokery receptorów acetylocholiny mogą powodować porażenie mięśni. Są stosowane jako środki zwiotczające mięśnie podczas operacji. Na przykład, kurara.
Nikotyna stymuluje receptory acetylocholiny. Powoduje działanie pobudzające. To dlatego palenie uzależnia.
To tylko wprowadzenie do farmakologii neurologicznej. W kolejnych częściach omówimy inne leki i schorzenia. Pamiętaj, żeby zawsze konsultować się z lekarzem przed zażyciem jakichkolwiek leków.
