Wyobraź sobie scenę: trzylatek stoi w sklepie i zaczyna płakać. Nie tak cicho popłakiwać, ale naprawdę głośno! Domaga się zabawki, którą zobaczył na półce. Rodzice próbują tłumaczyć, że już ma dużo zabawek albo że nie mają teraz pieniędzy. Jednak dziecko nie przestaje. Płacze coraz głośniej, tupie nogami i krzyczy. To częsty widok i przykład sytuacji, gdy trzylatek "wymusza wszystko płaczem".
Co to znaczy "wymuszać wszystko płaczem"?
Wymuszanie to próba osiągnięcia czegoś poprzez nacisk, presję. W przypadku dziecka, wymuszanie płaczem to używanie płaczu jako narzędzia do manipulowania rodzicami lub opiekunami, by uzyskać to, czego pragnie. Dziecko szybko uczy się, że płacz w pewnych sytuacjach jest skuteczny i pozwala mu osiągnąć cel. Chce cukierka? Płacze. Chce iść na plac zabaw? Płacze. Chce nową zabawkę? Płacze. Płacz staje się jego sposobem na komunikację i rozwiązywanie problemów.
Warto zaznaczyć, że nie każdy płacz trzylatka jest wymuszaniem. Czasem dziecko płacze, bo jest zmęczone, głodne, przestraszone lub po prostu smutne. Rozróżnienie płaczu emocjonalnego od manipulacyjnego jest kluczowe. Płacz emocjonalny to normalna reakcja na trudne sytuacje, a płacz wymuszający to próba kontrolowania otoczenia.
Jak odróżnić płacz emocjonalny od wymuszania?
To nie zawsze jest łatwe, ale jest kilka wskazówek. Zwróć uwagę na kontekst. Co działo się przed płaczem? Czy dziecko było zmęczone, głodne, czy może zobaczyło zabawkę, której bardzo pragnie? Obserwuj intensywność płaczu. Czy płacz nasila się, gdy rodzic próbuje odmówić, a cichnie, gdy rodzic ustępuje? Sprawdź, czy dziecko potrafi uspokoić się, gdy zaoferujesz mu alternatywę. Jeśli płacz jest emocjonalny, dziecko może dać się pocieszyć. Jeśli jest to wymuszanie, dziecko będzie uparcie dążyć do celu, ignorując inne propozycje.
Na przykład, dziecko płacze, bo spadło i się potłukło. To płacz emocjonalny. Potrzebuje pocieszenia i opieki. Z kolei dziecko płacze w sklepie, bo chce lizaka, którego nie chcesz mu kupić. Płacz nasila się, gdy mówisz "nie", a cichnie, gdy mówisz "dobrze, kupię ci go". To może być wymuszanie.
Dlaczego trzylatki to robią?
Trzylatki są w specyficznym okresie rozwoju. Ich umiejętności komunikacyjne są jeszcze ograniczone. Nie potrafią jeszcze w pełni wyrazić swoich emocji i potrzeb słowami. Płacz jest dla nich naturalnym sposobem na wyrażenie niezadowolenia i frustracji. Poza tym, trzylatki są bardzo egocentryczne. Uważają, że świat kręci się wokół nich i że ich potrzeby powinny być natychmiast zaspokajane.
Dodatkowo, dzieci uczą się przez obserwację. Jeśli rodzice w przeszłości ulegali płaczowi dziecka, dziecko uczy się, że płacz jest skuteczną strategią. Dzieci są bardzo inteligentne i szybko wyłapują, co działa, a co nie. Jeśli raz płaczem udało się osiągnąć cel, prawdopodobnie spróbują ponownie.
Jak reagować na wymuszanie płaczem?
Reagowanie na wymuszanie płaczem jest trudne i wymaga konsekwencji. Przede wszystkim, zachowaj spokój. Krzyczenie i denerwowanie się tylko pogorszy sytuację. Spróbuj zrozumieć, co dziecko chce osiągnąć. Czy jest głodne, zmęczone, czy po prostu chce zwrócić na siebie uwagę? Wyjaśnij dziecku, że płaczem nic nie osiągnie. Powiedz, że rozumiesz jego emocje, ale że płacz nie jest sposobem na rozwiązanie problemu.
Ważne jest, aby być konsekwentnym. Jeśli raz ulegniesz płaczowi, dziecko będzie próbowało wymuszać płaczem częściej. Ustal jasne granice i trzymaj się ich. Na przykład, jeśli powiesz "nie kupię ci tej zabawki", nie zmieniaj zdania, nawet jeśli dziecko płacze bardzo głośno. Zaoferuj dziecku alternatywę. Powiedz, że możecie porozmawiać o tym, dlaczego nie możesz kupić zabawki albo że możecie poszukać innej zabawki, która mu się spodoba. Naucz dziecko wyrażać swoje emocje słowami. Pomóż mu nazwać to, co czuje, i zaproponuj inne sposoby radzenia sobie z frustracją, np. liczenie do dziesięciu, głębokie oddychanie czy rysowanie.
Ignorowanie płaczu może być skuteczne, ale tylko wtedy, gdy masz pewność, że dziecko jest bezpieczne i że nie płacze z powodu bólu lub strachu. Ignorowanie oznacza, że nie reagujesz na płacz, nie patrzysz na dziecko i nie mówisz nic. W ten sposób dziecko uczy się, że płacz nie przynosi żadnych rezultatów. Pamiętaj jednak, że ta metoda może być trudna do zastosowania w miejscach publicznych. Chwal dziecko za dobre zachowanie. Jeśli dziecko potrafi wyrazić swoje potrzeby bez płaczu, pochwal je za to. Dziecko powinno wiedzieć, że dobre zachowanie jest nagradzane.
Pamiętaj, że wychowywanie dziecka to proces. Wymuszanie płaczem to tylko jeden z wielu wyzwań, z którymi się spotkasz. Bądź cierpliwy, konsekwentny i kochający. Z czasem dziecko nauczy się wyrażać swoje emocje w bardziej konstruktywny sposób.
Podsumowując, wymuszanie płaczem to częste zachowanie u trzylatków. Wynika z ich ograniczeń komunikacyjnych i egocentryzmu. Reagowanie na to zachowanie wymaga konsekwencji, cierpliwości i zrozumienia. Ucz dziecko wyrażać swoje emocje słowami i nagradzaj za dobre zachowanie.
