Hej! Zbliża się sprawdzian z I Wojny Światowej w klasie 7? Nie martw się! Rozłożymy to na czynniki pierwsze, żeby wszystko było jasne i zrozumiałe. Zaczynamy!
Co to w ogóle była ta I Wojna Światowa?
I Wojna Światowa, nazywana też Wielką Wojną, to konflikt zbrojny, który trwał od 1914 do 1918 roku. To był jeden z największych i najbardziej krwawych konfliktów w historii ludzkości. Brało w nim udział wiele krajów z całego świata, nie tylko z Europy. Myśl o tym jak o gigantycznej, międzynarodowej kłótni, która wymknęła się spod kontroli. Zmieniła mapę Europy i świata.
Wyobraź sobie klasę, w której każdy uczeń należy do jakiejś paczki. Jeśli jeden uczeń z jednej paczki kogoś uderzy, to pozostali członkowie tej paczki staną w jego obronie. Tak samo było z krajami przed I Wojną Światową. Zawierały one sojusze, czyli umowy o wzajemnej pomocy, co sprawiło, że drobny konflikt mógł przerodzić się w globalną wojnę. To jest bardzo podobne do sytuacji, w której przyjaciele zawsze bronią się wzajemnie, nawet jeśli się z czymś nie zgadzają.
Kto z kim walczył?
Główne strony konfliktu to Państwa Centralne i Ententa. Państwa Centralne to przede wszystkim Niemcy i Austro-Węgry. Dołączyły do nich później Imperium Osmańskie (Turcja) i Bułgaria. Ententa, czyli alianci, to przede wszystkim Francja, Wielka Brytania i Rosja. Później dołączyły do nich Włochy (które wcześniej były w sojuszu z Niemcami i Austro-Węgrami!) i Stany Zjednoczone.
Pomyśl o tym jak o dwóch drużynach sportowych. Jedna to drużyna "Państw Centralnych", a druga to drużyna "Ententy". Każda drużyna ma swoich zawodników, czyli kraje, które się wspierają i walczą razem. Z czasem do drużyn dołączają nowi zawodnicy. Pamiętaj, że Włochy zmieniły drużynę, to trochę jak przejście dobrego piłkarza do konkurencyjnego klubu!
Dlaczego wybuchła I Wojna Światowa? Przyczyny
Przyczyn było wiele, ale najważniejsze to: nacjonalizm, imperializm, militaryzm i system sojuszy. To jak mieszanka wybuchowa różnych czynników, które doprowadziły do wojny.
Nacjonalizm
Nacjonalizm to przekonanie o wyższości własnego narodu i dążenie do jego zjednoczenia i potęgi. W tamtych czasach wiele grup etnicznych chciało utworzyć własne państwa, co prowadziło do konfliktów. Wyobraź sobie, że każda klasa w szkole uważa, że jest najlepsza i chce rządzić całą szkołą. To prowadzi do kłótni i walki o władzę. To trochę jak duma z własnego pochodzenia, ale w bardzo przesadzony sposób.
Imperializm
Imperializm to polityka podboju i podporządkowywania sobie innych krajów i terytoriów w celu zdobycia surowców, rynków zbytu i wpływów. Silne państwa europejskie rywalizowały ze sobą o kolonie w Afryce i Azji. To trochę jak rywalizacja o najlepsze miejsca w galerii handlowej. Każdy chce mieć najlepsze miejsce, żeby zarobić jak najwięcej pieniędzy. Rywalizacja o kolonie była jednym z powodów napięć między państwami europejskimi.
Militaryzm
Militaryzm to przekonanie o konieczności posiadania silnej armii i gotowości do użycia siły w rozwiązywaniu konfliktów. Państwa europejskie prześcigały się w zbrojeniach, co wywoływało wzajemną nieufność i strach. To trochę jak licytacja na aukcji, kto da więcej. Państwa wydawały ogromne pieniądze na wojsko, co tylko podsycało napięcie. Były coraz bardziej gotowe do użycia tej siły.
System Sojuszy
System sojuszy to sieć umów między państwami, które zobowiązywały się do wzajemnej pomocy w razie ataku. Jak już wspomnieliśmy, sojusze sprawiły, że drobny konflikt mógł szybko przerodzić się w wojnę na dużą skalę. To trochę jak łańcuch reakcji. Jeden kraj atakuje drugi, a wtedy włączają się sojusznicy i robi się z tego wielka wojna.
Wydarzenie, które wywołało wojnę: Zamach w Sarajewie
Iskrą, która zapaliła lont do I Wojny Światowej, był zamach w Sarajewie w 1914 roku. Gawriło Princip, serbski nacjonalista, zastrzelił arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, następcę tronu Austro-Węgier, i jego żonę Zofię.
Wyobraź sobie to jako przysłowiowy "ostatni gwóźdź do trumny". Zamach był pretekstem dla Austro-Węgier do wypowiedzenia wojny Serbii. Rosja stanęła w obronie Serbii, a Niemcy w obronie Austro-Węgier. I tak lawina ruszyła. Jedno wydarzenie pociągnęło za sobą kolejne i doprowadziło do globalnego konfliktu.
Przebieg I Wojny Światowej
Wojna toczyła się na wielu frontach, ale najważniejsze to front zachodni i front wschodni. Na froncie zachodnim walczyli ze sobą Niemcy i Francja z Wielką Brytanią. Tam wojna przybrała formę wojny pozycyjnej, czyli długotrwałego i wyczerpującego konfliktu w okopach.
Wyobraź sobie to jako mecz piłki nożnej, w którym obie drużyny są tak dobrze przygotowane, że nie mogą strzelić gola. Grzeją miejsce, ale nie ma postępów. Tak samo było na froncie zachodnim. Żadna ze stron nie mogła przełamać obrony przeciwnika, co doprowadziło do długotrwałego i kosztownego konfliktu.
Na froncie wschodnim walczyli ze sobą Niemcy i Austro-Węgry z Rosją. Tam wojna była bardziej dynamiczna, ale równie krwawa. W 1917 roku w Rosji wybuchła rewolucja, co doprowadziło do wycofania się Rosji z wojny. Rewolucja październikowa w Rosji miała duży wpływ na przebieg I Wojny Światowej.
Skutki I Wojny Światowej
I Wojna Światowa miała ogromne konsekwencje dla Europy i świata. Zginęło miliony ludzi, a gospodarki wielu krajów zostały zniszczone. Upadły cesarstwa: niemieckie, austro-węgierskie, rosyjskie i osmańskie. Powstały nowe państwa, m.in. Polska, Czechosłowacja, Jugosławia i Węgry.
Pomyśl o tym jak o grze w domino. Upadek jednego klocka pociąga za sobą upadek kolejnych. Tak samo było z cesarstwami po I Wojnie Światowej. Ich upadek doprowadził do powstania nowych państw i zmiany mapy Europy. Po wojnie powstała Liga Narodów, organizacja międzynarodowa mająca na celu zapobieganie kolejnym wojnom. Niestety, nie udało się jej powstrzymać II Wojny Światowej.
Co warto zapamiętać na sprawdzian?
- Przyczyny: nacjonalizm, imperializm, militaryzm, system sojuszy
- Strony konfliktu: Państwa Centralne (Niemcy, Austro-Węgry) i Ententa (Francja, Wielka Brytania, Rosja)
- Zamach w Sarajewie: bezpośrednia przyczyna wybuchu wojny
- Fronty: zachodni (wojna pozycyjna) i wschodni
- Skutki: upadek cesarstw, powstanie nowych państw, Liga Narodów
Teraz masz solidną wiedzę o I Wojnie Światowej. Powodzenia na sprawdzianie! Pamiętaj, żeby dobrze zrozumieć przyczyny i skutki wojny, a także kto z kim walczył. Jeśli masz jeszcze jakieś pytania, to śmiało pytaj nauczyciela albo poszukaj informacji w książkach i Internecie. Trzymam kciuki!
